Kolizja z innymi zasadami a zaufanie do państwa i prawa

Trybunał Konstytucyjny zwracał uwagę, że bezpieczeństwo prawne jednostki może pozostawać w kolizji z innymi wartościami, których realizacja wymaga wprowadzenia zmian do systemu prawnego. Jednostka ma prawo jednak oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na jej niekorzyść w sposób arbitralny. Prawodawca nie może w sposób dowolny kształtować treści obowiązujących norm, traktując je jako instrument do osiągania stale to innych celów, które sobie dowolnie wyznacza. Przestrzeganie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa ma szczególne znaczenie w sytuacji, w której ma miejsce zmiana dotychczas obowiązujących przepisów, "zwłaszcza (...) tych, które znalazły już zastosowanie jako czynnik kształtujący sytuację prawną ich adresatów". Zasada ta nabiera szczególnej wagi, gdy nowelizowane przepisy normują sytuację o ograniczonej zdolności adaptacyjnej do zmienionej sytuacji (zob. wyrok TK z 20 grudnia 1999 r., sygn. K 4/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 165).

Wyrok TK z dnia 5 grudnia 2013 r., K 27/13, OTK-A 2013/9/134, Dz.U.2013/1557

Standard: 780 (pełna treść orzeczenia)

Zasada zaufania obywateli do państwa nie ma jednak charakteru absolutnego i konstytucyjnie dopuszczalne jest odstąpienie w szczególnych okolicznościach od nakazu ochrony praw nabytych, zasady lex retro non agit czy też nakazu wprowadzania zmian do systemu prawnego z zachowaniem odpowiedniej vacatio legis. Odstępstwa takie są jednak konstytucyjnie usprawiedliwione jedynie wówczas, gdy przemawia za tym konieczność ochrony innej zasady konstytucyjnej, a jednocześnie realizacja tej zasady nie jest możliwa bez odstąpienia od nakazów wynikających z zasady zaufania obywatela do państwa i bezpieczeństwa prawnego (por. przywołany wyrok w sprawie K 27/00). Ponadto dopuszczalność odstępstw od zasady lojalności zależy również od wagi wartości konstytucyjnych, które dana regulacja prawna ma chronić.

Wyrok TK z dnia 25 listopada 2010 r., K 27/09 OTK-A 2010/9/109, Dz.U.2010/233/1533

Standard: 783 (pełna treść orzeczenia)

Zasada zaufania obywateli do państwa oraz zasada bezpieczeństwa prawnego nie mają charakteru bezwzględnego. Konstytucja dopuszcza odstąpienie w szczególnych okolicznościach od nakazu wprowadzania zmian do systemu prawnego z zachowaniem odpowiedniego vacatio legis, odstąpienie od nakazu ochrony praw nabytych czy nawet zasady lex retro non agit. Odstępstwa takie są konstytucyjnie możliwe, jeżeli przemawia za tym konieczność ochrony innej zasady konstytucyjnej, a jednocześnie realizacja tej zasady nie jest możliwa bez odstąpienia od nakazów wynikających z zasady zaufania obywatela do państwa i bezpieczeństwa prawnego (por. przywołany już wyrok o sygn. K 27/00). Dopuszczalność odstępstw od tych zasad zależy również od wagi wartości konstytucyjnych, które dana regulacja prawna ma chronić.

Wyrok TK z dnia 27 stycznia 2010 r., SK 41/07, OTK-A 2010/1/5, Dz.U.2010/21/110

Standard: 781 (pełna treść orzeczenia)