Zatrudnianie poza terenem zakładu w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta (art. 91 pkt 2 k.k.w.)

Art. 91 pkt 2 k.k.w. stanowi, że w zakładzie karnym typu półotwartego skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta, w tym również na pojedynczych stanowiskach pracy.

Instytucja zatrudnienia poza terenem zakładu karnego jest jednym z mechanizmów nie tylko wykonywania kary pozbawienia wolności, ale i jej indywidualizacji (zgodnie z tytułem oddziału 3., w którym umieszczony jest art. 91 k.k.w.). Pozwala ona osadzonym na nietracenie kontaktu ze społeczeństwem i „stwarza namiastkę funkcjonowania w społeczeństwie poza murami zakładu karnego, a więc umożliwia skazanemu w pewnym stopniu pełnienie ról społecznych, które będzie pełnił po opuszczeniu zakładu karnego.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności (t.j. Dz.U. z 2021r., poz.179), zatrudnianie osób pozbawionych wolności powinno mieć na celu przede wszystkim pozytywne oddziaływanie na ich postawy. Osiąganie zysku powinno być podporządkowane resocjalizacji. W doktrynie podnosi się w tej kwestii, że „Zatrudnienie skazanych odbywających karę tradycyjnie należy do instytucji najważniejszych stanowiących fundament całej konstrukcji wykonywania kary pozbawienia wolności. Zatrudnieniu skazanych przypisuje się rozmaite funkcje: wychowawcze, ekonomiczne, terapeutyczne, porządkowe, itp.

W literaturze wskazuje się, że obecnie zatrudnienie skazanych realizuje funkcję resocjalizacyjno-wychowawczą, zdrowotno-higieniczną, ekonomiczną i funkcję wzmocnienia stanu bezpieczeństwa w zakładzie karnym oraz zapobiegania demoralizacji skazanych.

Z przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad zatrudniania skazanych (j.t. Dz.U z 2018 r., poz.1887) wynika jedynie, że „Pisemna akceptacja warunków zatrudnienia przez skazanego, a także zatrudniającego, jest podstawą wyrażenia przez dyrektora zakładu karnego zgody na zatrudnienie skazanego na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło lub umowy o pracę nakładczą” (§ 6 ust. 1). Natomiast zgodnie z § 8 pkt 3 „Podmiot zatrudniający skazanego jest obowiązany informować zakład karny o przypadkach negatywnego zachowania skazanego.” Żadnych bliższych informacji na temat warunków i zasad wykonywania pracy poza terenem zakładu karnego nie udziela także rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U. z 2016 r., poz.2231).

Charakter prawny zgody na opuszczenie zakładu karnego, która jest udzielana skazanemu w celu wykonywania pracy nie daje podstaw do różnicowania statusu takiej zgody od standardowej przepustki czy też jakiegokolwiek innego zezwolenia na legalne opuszczenie zakładu karnego.

Zaliczenie instytucji prawa penitencjarnego określonej w art. 91 pkt 2 k.k.w. do form „legalnego, czasowego opuszczenia zakładu karnego” prowadzi zaś do wniosku, że osoby na tej podstawie legalnie przebywające poza zakładem karnym nie mogą popełnić przestępstwa z art. 242 § 1 k.k., oddalając się z przewidywanego miejsca wykonywania pracy. Właśnie dlatego, że skazany przebywa w reżimie „legalnego opuszczenia zakładu karnego” (czyli „korzystając z zezwolenia na czasowe opuszczenie zakładu karnego lub aresztu śledczego”) można przyjąć, że popełnić on może najwyżej przestępstwo z art. 242 § 2 k.k.

Uchwała SN z dnia 8 kwietnia 2021 r., I KZP 9/20

Standard: 52586 (pełna treść orzeczenia)