Zawiadomienie sądu spadku (art. 661 k.p.c.)

Przepisy art. 661 i 662 k.p.c. zostały zamieszczone w wyodrębnionym rozdziale 5 („Przesłuchanie świadków testamentu ustnego”) Działu IV Tytułu II księgi drugiej k.p.c. „Sprawy z zakresu prawa spadkowego”. W postępowaniu tym, wszczynanym przez sąd spadku po otrzymaniu zawiadomienia o śmierci spadkodawcy oraz o sporządzeniu przezeń testamentu ustnego, którego treść nie została spisana, sąd wszczyna postępowanie w sprawie przesłuchania świadków i wzywa ich do złożenia zeznań stwierdzających treść testamentu.

Przepisy te, przewidujące szczególną formę „wzywania” świadków do złożenia zeznań, mają zastosowanie wyłącznie w opisanej w nich sytuacji faktycznej.

W postępowaniu przeprowadzonym na ich podstawie nie zapada orzeczenie co do istoty, ani jakiekolwiek inne, kończące postępowanie, gdyż sprawa jest zakończona z chwilą złożenia zeznań przez świadków.

Postanowienie SN z dnia 14 marca 2019 r., IV CSK 73/19

Standard: 52503 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z treścią art. 661 k.p.c. obowiązek niezwłocznego zawiadomienia sądu o śmierci spadkodawcy, którego testament ustny nie został spisany, obciąża każdego, kto poweźmie o tym wiadomość. W zawiadomieniu tym należy podać imiona i adresy świadków testamentu, jeżeli okoliczności te są zgłaszającemu znane. Stosownie do treści paragrafu drugiego tego przepisu, kto nie dopełnia tego obowiązku, odpowiada za wynikłą stąd szkodę, a ponadto sąd spadku może wymierzyć mu grzywnę.

Z tych uregulowań wynika, że obowiązek ten ma charakter powszechny i publiczny, gdyż nie zależy od tego, czy ktoś ma w jego spełnieniu interes prywatny. Rzecz jasna, w praktyce najczęściej wypełniają go osoby zainteresowane spadkobraniem, co wynika także z tego, że z reguły tylko one wiedzą o sporządzeniu testamentu.

Okoliczność, że fakt ten zgłasza sądowi osoba zainteresowana nie zmienia istoty ani prawnego charakteru tego zgłoszenia. Sąd bowiem ma obowiązek przesłuchania świadków testamentu z urzędu, a wskazywane informacje dotyczące ich adresów mają mu ułatwić realizację tego obowiązku. W związku z tym nie ma żadnego znaczenia fakt, że wskazanie tych świadków ma miejsce w treści wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, gdyż jest to kwestia wyłącznie natury techniczno-porządkowej, która nie może mieć wpływu na treść i sposób postępowania w przedmiocie ich przesłuchania.

W postępowaniu tym prowadzonym z urzędu, sąd nie wydaje postanowienia co do istoty sprawy, a postępowanie w tym zakresie zostaje zakończone z chwilą przesłuchania świadków. Ta odrębność postępowania o przesłuchanie świadków testamentowych w stosunku do postępowania o stwierdzenie nabycia spadku pozwala przyjąć, że umorzenie postępowania spadkowego na podstawie art. 182 § 1 k.p.c. nie powoduje automatycznie umorzenia postępowania o przesłuchanie świadków, chyba że co innego wynikałoby z treści postanowienia sądu.

Postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2000 r., I CKN 668/00

Standard: 52502 (pełna treść orzeczenia)