Etapy badania adekwatnego związku przyczynowego
Adekwatny związek przyczynowy (art. 361 § 1 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Badanie adekwatnego związku przyczynowego jako przesłanki odpowiedzialności jest przeprowadzane trzyetapowo. Pierwszy etap obejmuje tzw. test conditio sine qua non, który pozwala rozstrzygnąć, czy do naruszenia dóbr i interesów poszkodowanego doszłoby także wówczas, gdyby nie miało miejsca zdarzenie uznawane za przyczynę powstania uszczerbku.
Rozstrzygnięcie pierwszego etapu badania uzasadnia przejście do etapu tzw. generalizacji, polegającego na skonstruowaniu „uogólnionej przyczyny, zbliżonej do zdarzenia uznawanego za źródło uszczerbku”
Trzecim etapem jest ocena, czy każdorazowe zaistnienie takiej przyczyny zwiększa w sposób zauważalny prawdopodobieństwo wystąpienia skutku szkodowego – w porównaniu z przypadkami, w których ta przyczyna nie miałaby miejsca.
Wyrok SN z dnia 23 maja 2019 r., II CSK 165/18
Standard: 52455 (pełna treść orzeczenia)
Dla stwierdzenia adekwatnego związku przyczynowego w danym indywidualnym stanie faktycznym każdorazowo należy ustalić, czy zdarzenie stanowi warunek konieczny wystąpienia szkody (test conditio sine qua non), następnie ocenić, czy szkoda jest normalnym następstwem tego zdarzenia (selekcja następstw).
Pierwszy test umożliwia stwierdzenie, czy między zdarzeniem a szkodą zachodzi obiektywna zależność, i wymaga badania, czy niewystąpienie zdarzenia w danej konkretnej sytuacji powodowałoby, że oznaczona szkoda także nie wystąpiłaby. Dla jego wyniku nie mają znaczenia możliwe inne zdarzenia, które mogą mieć wpływ na istnienie i wysokość szkody. Natomiast przy selekcji następstw konieczne jest ustalenie w sposób obiektywny, czy prawdopodobieństwo skutku zwiększa się każdorazowo wraz z wystąpieniem przyczyny danego rodzaju.
Relacje kauzalne często są wieloczłonowe, a ich elementy mogą występować jednocześnie lub układać się w łańcuch przyczynowo-skutkowy, ale wówczas wszystkie ogniwa łańcucha zdarzeń podlegają ocenie z punktu widzenia kryterium normalności.
W orzecznictwie i piśmiennictwie przyjmuje się, że uznaniu normalności następstw nie sprzeciwia się okoliczność, że chodzi o dalsze skutki określonego zdarzenia (por. wyroki SN z dnia 28 lutego 2006 r., III CSK 135/05, z dnia 14 grudnia 2004 r., II CK 249/04, z dnia 4 listopada 1977 r., II CR 355/77; z dnia 18 lutego 1981 r., IV CR 605/80; z dnia 14 marca 2002 r., IV CKN 826/00).
Dopiero po ustaleniu konkretnego działania bądź zaniechania, z którego wynikać ma szkoda, i dokonaniu oceny jego bezprawności, po ustaleniu czy rzeczywiście i jaka wystąpiła szkoda możliwe jest badanie zachodzącego między nimi związku przyczynowego (por. wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2001 r., I PKN 361/00, wyrok SN z dnia 19 lipca 2012 r., II CSK 648/11).
Przyczynowość jest kategorią poznawczą o charakterze obiektywnym, zachodzącym pomiędzy dwoma zdarzeniami, tj. przyczyną i skutkiem, a istnienie tego powiązania wyprowadza się z zasad doświadczenia życiowego, czasami wspartymi wiedzą naukową (por. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2006 r., II CK 372/05).
W odniesieniu do odpowiedzialności kontraktowej z tytułu nienależytego wykonania umowy, odszkodowanie przysługuje wierzycielowi jedynie w granicach majątkowego interesu prawnego chronionego tą umową. Samodzielne zdarzenie prawne skutkujące powstaniem nowej szkody, nie spełniające kryterium normalności, będące okolicznością zewnętrzną, niemożliwą do przypisania dłużnikowi przerywa adekwatny związek przyczynowy.
Wyrok SN z dnia 25 stycznia 2018 r., IV CSK 215/17
Standard: 22616 (pełna treść orzeczenia)
Zawarte w art. 361 § 1 k.c. unormowanie opiera się na założeniach teorii przyczynowości adekwatnej. Oznacza to, iż związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy, gdy zależność między badanym zdarzeniem a szkodą odpowiada kryterium "normalności następstw", tj. ma charakter typowy bądź oczekiwany (tak min. SN w wyroku z dnia 8 lutego 1998 r., I CKU 111/97).
Dla ustalenia, czy związek przyczynowy istnieje, miarodajne jest przeprowadzenie testu sprawdzającego, polegającego na określeniu, w oparciu o zaoferowany materiał procesowy, czy bez zachowania sprawcy, definiowana przez poszkodowanego szkoda w ogóle powstałaby. Tylko wówczas jest możliwe określenie, czy stanowiło ono conditio sine qua non tej szkody, a zatem czy istnieje zależność kondycjonalna pomiędzy przyczyną a skutkiem.
Dla przyjęcia istnienia związku przyczynowego jako przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej nie jest wystarczające stwierdzenie istnienia związku przyczynowego jako takiego. Konieczne jest stwierdzenie, że chodzi w danym przypadku o następstwa typowe według stanu wiedzy o związkach przyczynowych towarzyszących różnym zjawiskom, nie będące rezultatem jakiegoś wyjątkowego zbiegu okoliczności, (por.: wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2001 r. z uzasadnieniem, 1 PKN 361/00; wyrok SN z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 28/00).
Wykazanie istnienia tak pojmowanego następstwa przyczynowo-skutkowego obciąża stronę powodową (por.: wyrok SN z dnia 26 stycznia 2006 r., II CK 372/05).
Wyrok SA w Szczecinie z dnia 26 kwietnia 2017 r., I ACa 831/16
Standard: 9068 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 13209 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 21458 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 21463 (pełna treść orzeczenia)