Zasada praw słusznie nabytych w prawie procesowym

Na gruncie prawa procesowego cywilnego nie istnieje właściwa prawu materialnemu (prawu podmiotowemu) zasada praw słusznie nabytych.

W opozycji do tej zasady jest konstruowana zasada aktualności przepisów prawa formalnego, która dopuszcza m.in. zmianę trybu (sposobu) postępowania w jego toku, łącznie z „odbieraniem” instancji nawet po wniesieniu środka zaskarżenia. W wypadku zmiany prawa procesowego, o dalszym przebiegu postępowania, o uprawnieniach stron, zakresie środków zaskarżenia, sposobu ich rozpoznawania itd. często decyduje więc element czasu, a więc z punktu widzenia stron – element losowy. Przykładowo, ze względu na podwyższenie wartości przedmiotu zaskarżenia, limitującej dopuszczalność kasacji, w wielu sprawach będących w toku możliwość wniesienia kasacji zależy tylko od tego, kiedy zapadło (zapadnie) orzeczenie sądu drugiej instancji.

Zmiana reguł procesowych w toku sprawy jest dopuszczalna i nie może być uznana za sprzeczną z Konstytucją, chyba że prowadzi do naruszenia zasady dwuinstancyjności (art. 176 ust. 1 w związku z art. 78 Konstytucji), co w analizowanym wypadku, oczywiście, nie ma miejsca. Identyczne, w świetle art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, jest zapatrywanie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (por. np. orzeczenie z dnia 19 grudnia 1997 r. w sprawie Brualla Gomez de la Torre przeciwko Hiszpanii).

Uchwała SN z dnia 17 stycznia 2001 r., III CZP 49/00

Standard: 52420 (pełna treść orzeczenia)