Miarodajna chwila oceny dobrej lub złej woli posiadacza na gruncie art. 226 k.c.

Na tle art. 226 k.c. za miarodajny do oceny dobrej lub złej woli posiadacza, należy przyjąć stan świadomości posiadacza w chwili dokonania nakładu, który ma podlegać zwrotowi. Przepis ten nie wyklucza zatem, że dobra wiara istniejąca w chwili objęcia rzeczy w posiadanie może ulec przekształceniu w złą wiarę i ten stan rzeczy będzie miał rozstrzygające znaczenie przy ocenie zasadności roszczenia o zwrot nakładów na rzecz (por. wyrok SN z dnia 14 grudnia 2017 r., V CSK 154/17 i wyroki SN z dnia 12 maja 2016 r., IV CSK 481/15 oraz z dnia 26 czerwca 2020 r., I CSK 615/18).

Obalenie domniemania dobrej wiary przy objęciu rzeczy w posiadanie oznacza, że posiadacz jest posiadaczem w złej wierze i nie może - kontynuując posiadanie i dokonując w późniejszym czasie nakładów na rzecz - odwoływać się do domniemania dobrej wiary w celu wykazania, że przy dokonywaniu nakładów był posiadaczem w dobrej wierze.

Do stwierdzenia, że nakłady zostały dokonane w dobrej wierze konieczne jest ustalenie okoliczności, które mogłyby uzasadniać stwierdzenie, że doszło do następczego przekształcenia się złej wiary w dobrą wiarę. Sytuacja taka nie jest wykluczona, niemniej jednak wykazanie takich okoliczności, także wówczas, gdyby miały one mieć charakter negatywny (niewystąpienie określonego zdarzenia), leży in casu w interesie powoda (art. 6 k.c.) (por. np. wyrok SN z dnia 5 października 2011 r., IV CSK 664/10, niepubl., w którym trafnie przyjęto, że w zakresie art. 6 k.c. mieści się także dowodzenie tzw. faktów negatywnych). 

Wyrok SN z dnia 27 listopada 2020 r., I CSK 786/18

Standard: 52250 (pełna treść orzeczenia)

Upadek tytułu prawnego nie oznacza, że ocena nastawienia w chwili dokonywania nakładów ulega przemianie. Skoro – w świetle art. 226 i 227 k.c. - decyduje element woli w czasie dokonywania nakładów, to zmiany następujące później nie mogą wpłynąć na jej charakter i zmienić z dobrej na złą, bez wykazania, że już wówczas można było przypisać posiadaczowi złą wiarę.

Z chwilą, kiedy okazało się, iż nie dojdzie do zawarcia umowy przyrzeczonej, upadło z mocą wsteczną porozumienie, stanowiące podstawę prawną nakładów. Nie znaczy to jednak, jak uważa pozwana, że nakłady te należy kwalifikować jako dokonane przez posiadacza w złej wierze.

Postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2017 r., V CSK 154/17

Standard: 52263 (pełna treść orzeczenia)