Odłączenie przedmiotów połączonych z rzeczą w miejsce zwrotu równowartości nakładów (art. 227 k.c.)

Przepis art. 227 § 1 k.c. pozwala posiadaczowi, w miejsce żądania zwrotu równowartości nakładów, na odłączenie przedmiotów połączonych z rzeczą, chociażby stały się one jej częściami składowymi. Statuuje on zatem uprawnienie posiadacza do zabrania tego rodzaju nakładu w naturze, bez względu na konieczny lub użyteczny charakter tego nakładu, połączone z koniecznością przywrócenia stanu poprzedniego. W orzecznictwie, przy aprobacie doktryny, przyjęto, że posiadacz może skorzystać z tego uprawnienia, dopóki włada rzeczą (por. wyroki SN z dnia 28 lipca 1983 r., III CRN 362/82, z dnia 14 października 2005 r., III CK 97/05 i z dnia 5 grudnia 2013 r., V CSK 13/13).

Przepis ten nie jest postrzegany jako źródło roszczenia o nakazanie właścicielowi zezwolenia byłemu posiadaczowi na odłączenie przyłączonych przedmiotów już po zwrotnym wydaniu rzeczy.

Jeżeli posiadacz wyrazi wolę zabrania przedmiotów połączonych z rzeczą, właściciel, w granicach określonych w art. 227 § 2 k.c., może sprzeciwić się uprawnieniu posiadacza, wyrażając wolę zatrzymania nakładów za zwrotem posiadaczowi ich wartości i kosztu robocizny albo sumy, o którą zwiększają one wartość rzeczy.

Art. 227 § 2 k.c. wyraża szczególne kontruprawnienie właściciela, przysługujące właścicielowi jedynie wobec posiadacza w złej wierze i posiadacza zachwianego w dobrej wierze, który przejawia wolę odłączenia przedmiotów połączonych z rzeczą. Przepis ten nie może być zatem interpretowany w sposób, który uprzywilejowywałby te kategorie posiadaczy, a po stronie właściciela stanowiłby źródło obowiązku rozliczenia nakładów na podstawie art. 227 § 2 k.c. mimo braku po jego stronie woli ukierunkowanej na zniweczenie uprawnienia posiadacza, które ten zamierzał wykorzystać, dając temu odpowiedni wyraz wobec właściciela.

Wyrok SN z dnia 27 listopada 2020 r., I CSK 786/18

Standard: 52242 (pełna treść orzeczenia)

Z art. 227 § 1 k.c. wynika uprawnienie każdego posiadacza, a zatem także posiadacza zależnego w złej wierze, do zabrania przedmiotów przyłączonych do rzeczy, chociażby stały się jej częściami składowymi. Uprawnienie to posiadacz może zrealizować do czasu, kiedy rzecz jest w jego posiadaniu. Właściciel może się temu sprzeciwić, ale jedynie wobec posiadacza w złej wierze lub też posiadacza w dobrej wierze jeżeli nakładów dokonał po chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Może bowiem zatrzymać przyłączone do rzeczy przedmioty z rozliczeniem się z posiadaczem, przy czym właścicielowi przysługuje prawo wyboru sposobu tego rozliczenia przez zwrot wartości przedmiotów i kosztów robocizny albo przez zapłatę sumy odpowiadającej zwiększeniu wartości rzeczy. Rozliczenie na tej podstawie jest możliwe, o ile zostanie ustalone, że właściciel skorzystał z wymienionych uprawnień.

Wyrok SN z dnia 5 grudnia 2013 r., V CSK 13/13

Standard: 52243 (pełna treść orzeczenia)