Zwięzłe wskazanie zasadniczych powodów rozstrzygnięcia w trybie art. 357 § 5 k.p.c. i konieczność wniosku o uzasadnienie

Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym jest orzeczeniem nieistniejącym w sytuacji, gdy podpis został złożony wyłącznie pod całym dokumentem obejmującym sentencję i zasadnicze powody rozstrzygnięcia (art. 357 § 5 k.p.c.).

Przepis art. 357 § 5 k.p.c. został dodany do kodeksu nowelizacją k.p.c. z 4 lipca 2019 r., która w weszła w życie z dniem 7 listopada 2019 r.

Ustawa nie określa formy i treści powodów, o których mowa w art. 357 § 5 k.p.c. Odmiennie zatem niż przy uzasadnieniu, nie ma nie tylko przepisu, który nakazywałby podpisać takie powody, ale w ogóle, aby stosować do nich nawet odpowiednio przepisy o uzasadnieniach. Z ustawy wynika, że powody co do zasady stanowią odrębną czynność od samego sporządzenia sentencji postanowienia. Zgodnie z art. 357 § 5 k.p.c. „wydając postanowienie „sąd może przy nim wskazać zasadnicze powody”. Zwrócić uwagę należy w tym kontekście na określenie „przy nim”. Co prawda sugeruje ono, że powody te mają być sporządzone w korelacji także czasowej wraz z sentencją lub równocześnie z nią, ale stanowią odrębny akt (czynność procesową) sądu. Nie muszą zatem być ujęte w formie odrębnego dokumentu. Z zasad ogólnych wynika, że pochodzenie dokumentu identyfikowane jest przez podpis jego autora. W wypadku zasadniczych powodów rozstrzygnięcia sporządzanych na piśmie wymagałyby one także podpisu.

Kodeks postępowania cywilnego odróżnia trzy elementy jako samodzielne instytucje prawa procesowego (dotyczące aktu orzekania) – sentencję, uzasadnienie oraz zasadnicze powody rozstrzygnięcia. Wyróżnienie tych ostatnich w ustawie nakazuje traktować je jako odrębną od pozostałych dwu kategorię pojęciową.

W sytuacji, gdy sąd sporządza sentencję postanowienia na osobnej karcie i osobno sporządzi zasadnicze powody rozstrzygnięcia, to w takim wypadku sentencja, zgodnie z art. 325 k.p.c. wymaga podpisu, tak aby mogła funkcjonować w obrocie samodzielnie.

Treść sentencji określona w art. 325 k.p.c. nie jest zamknięta i orzecznictwo jak i doktryna rozumieją ten przepis w ten sposób, że nie zakazuje on umieszczania w sentencji rozstrzygnięć uzasadnionych względami celowości i praktycznej przydatności, w tym okoliczności służących wyjaśnieniu podstawy lub motywu rozstrzygnięcia. Wedle art. 325 k.p.c. sentencja wyroku powinna zawierać wymienienie sądu, sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, wymienienie stron i oznaczenie przedmiotu sprawy oraz rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron. Umieszczenie motywów w sentencji jest uzasadnione tym, że sentencję postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym się doręcza stronie, a odrębne motywy nie zawierają żadnych regulacji w tym przedmiocie. Gdyby zatem stanowiły odrębny dokument brak byłoby podstaw do ich doręczenia stronie.

Na zasadzie wyjątku postanowienie sądu wydane na posiedzeniu niejawnym, w którym zasadnicze powody rozstrzygnięcia z art. 357 § 5 k.p.c. zostały włączone w sentencję orzeczenia (art. 325 k.p.c.), jeżeli są pisane np. jednym ciągu po słowach „ z uwagi na” „albowiem” i jako jeden dokument zostały podpisane, należy uznać za istniejące w znaczeniu procesowym.

Argumentem przemawiającym za powyższym poglądem mogą być toczące się prace legislacyjne nad zmianą brzmienia art. 357 § 5 k.p.c. (druk sejmowy nr 2650) Wedle tego projektu w § 5 art. 357 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu: „Wskazanie zasadniczych motywów rozstrzygnięcia następuje w sposób odróżniający je od uzasadnienia postanowienia”. Taka redakcja przepisu wskazuje na wyraźnie wyodrębnienie tej instytucji procesowej od uzasadnienia, co nie oznacza, że nie może być włączona w sentencję.

Jeżeli zatem, tak jak w niniejszym przypadku, zasadnicze powody rozstrzygnięcia zostały wyodrębnione graficznie (odstęp) od samej sentencji i osobno zatytułowane to nie można uznać, że zostały objęte sentencją. Ta zaś nie została podpisana, więc w konsekwencji nie można uznać, że takie postanowienie istnieje w znaczeniu procesowym.

Końcowo istotne jest to, czy prawidłowo sporządzono postanowienie i sentencję i je podpisano a nie czy podpisano zasadnicze powody rozstrzygnięcia.

Uchwała SN z dnia 6 października 2022 r., III CZP 112/22

Standard: 63128 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Wymaganie uzyskania ‎uzasadnienia zarządzenia o zwrocie pozwu - po złożeniu stosownego wniosku - konieczne jest w przypadku wskazania w sposób zwięzły zasadniczych powodów rozstrzygnięcia przy wydaniu tego zarządzenia (art. 357 § 5 w związku z art. 362 k.p.c.). Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 lipca 2021 r., III CZP 38/20 uznał, że również w takim przypadku termin do wniesienia zażalenia biegnie od dnia doręczenia uzasadnienia sporządzonego na żądanie strony w terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia. 

Uchwała SN z dnia 29 października 2021 r., III CZP 60/20

Standard: 55724 (pełna treść orzeczenia)