Czynność prawna powiernicza, fiducjarna

Podstawą do konstruowania czynności powierniczych jest zasada swobody umów, wyrażona w art. 353[1] k.c. Najczęściej podstawą do cywilnoprawnej weryfikacji umowy jest umowa zlecenia, uregulowana w art. 734 - 751 k.c. Zgodnie z art. 734 i 735 k.c., istotą umowy zlecenia jest odpłatne lub nieodpłatne dokonanie określonej czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie lub – jeżeli tak stanowi umowa – w imieniu własnym, lecz na rachunek zlecającego. W tym ostatnim wypadku wszelkie nabycie praw lub rzeczy ma właśnie charakter powierniczy (fiducjarny), a przyjmujący zlecenie ma obowiązek wydać zlecającemu wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym.

Określenie „fiducjarny” przyjęło się natomiast od wywodzącej się z prawa rzymskiego instytucji fiducia cum amico contracta, czyli przeniesienia prawa mającego na celu wyświadczenie określonej przysługi.

Fiducia cum amico contracta ma charakter własności przez osobę działającą we własnym imieniu, ale na zlecenie i rachunek innej osoby. Pojawia się rozdźwięk między właścicielem w sensie prawnym a właścicielem w sensie ekonomicznym: z prawnego punktu widzenia właścicielem jest powiernik, z punktu widzenia gospodarczego własność przysługuje powierzającemu.

Z treści umowy zlecenia, obejmującej fiducjarne nabycie nieruchomości powinien wynikać bezpośrednio obowiązek nabycia przez zleceniobiorcę nieruchomości, a nie musi być objęty umową obowiązek przeniesienia jej własności. Innymi słowy: z umowy musi wynikać, że jedna strona zleca drugiej nabycie nieruchomości, a druga to zlecenie przyjmuje (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 16 kwietnia 2015 r., I ACa 165/15).

Postanowienie SR dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 29 marca 2021 r., I Ns 1209/15

Standard: 57868 (pełna treść orzeczenia)