Wyrok zobowiązujący do zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości

W przypadku żądania zawarcia umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej (art. 390 § 2 k.c.) oraz wypadków gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem powoda orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tą umowę (uchwała SN (7) - zasada prawna z 7 stycznia 1967 r, III CZP 32/66, wyrok SN z 19 września 2002 r, II CKN 930/00).

W konsekwencji, prawomocny wyrok zobowiązujący pozwanego zgodnie z żądaniem pozwu do zawarcia z powodami umowy przenoszącej na nich prawo własności nieruchomości, stanowi podstawę wpisu tego prawa w księdze wieczystej (por. postanowienie SN z 19 czerwca 2002 r, II CKN 997/00).

Postanowienie SN z dnia 9 stycznia 2013 r., III CSK 78/12

Standard: 68296 (pełna treść orzeczenia)

Z przepisów art. 156 i 158 k.c. wynika, że zobowiązanie do przeniesienia własności nieruchomości może mieć źródło nie tylko w uprzednio zawartej umowie, lecz także w zapisie, bezpodstawnym wzbogaceniu lub innym zdarzeniu. W tych wypadkach ustawa przyznaje wierzycielowi implicite roszczenie o zawarcie odpowiedniej umowy.

Orzeczenie sądu uwzględniające powództwo o zawarcie umowy zastępuje oświadczenia woli obu stron, z tym że oświadczenie powoda, konieczne do wywołania dochodzonego skutku prawnego w postaci zawarcia umowy, zawarte jest w pozwie.

Żądanie i uwzględniający je wyrok muszą implikować nie tylko oświadczenie woli pozwanego wymuszane w procesie, lecz także odpowiednie oświadczenie powoda. Umowa dochodzi do skutku w ten sposób, że zostają złożone z chwilą prawomocności wyroku – w drodze fikcji prawnej – zgodne oświadczenia woli stron.

Oczywiście, nie dotyczy to sytuacji, gdy powód żąda jedynie stwierdzenia obowiązku złożenia oświadczenia woli przez pozwanego. Wówczas przedmiotem osądu jest to żądanie. Wtedy jednak sąd, stwierdzając obowiązek złożenia oświadczenia woli tylko jednej strony umowy, powinien, przy zastosowaniu w drodze analogii przepisu art. 1047 § 2 k.p.c., zakreślić powodowi termin do złożenia korelatywnego oświadczenia woli, by nie pozostawiać pozwanego w stanie niepewności, czy umowa dojdzie do skutku. Stosowanie analogii jest uzasadnione luką prawną wobec nieuregulowania roszczenia o zawarcie umowy.

Postanowienie SN z dnia 19 czerwca 2002 r., II CKN 997/00

Standard: 51837 (pełna treść orzeczenia)