Utrata statusu uczestnika postępowania w razie zbycia przez współwłaściciela przysługujących mu praw

Uczestnicy postępowania o zniesienie współwłasności (art. 617 k.p.c.)

Zniesienie współwłasności ma na celu ukształtowanie prawa własności, przysługującego do tej samej rzeczy niepodzielnie więcej niż jednej osobie, w taki sposób, żeby prawo to przestało być wspólne. Orzeczenie sądu znoszące współwłasność przez podział rzeczy lub przyznanie jej w całości jednej osobie ma charakter prawokształtujący od chwili uprawomocnienia się (art. 624 k.p.c. in principio).

Utrata przez dotychczasowego uczestnika postępowania statusu „zainteresowanego” wywołuje potrzebę formalnego wyeliminowania go z postępowania z powodu niedopuszczalności merytorycznego orzekania względem niego. Stan taki powinien skutkować decyzją procesową eliminującą podmiot od dalszego udziału w sprawie. W judykaturze przyjmuje się, że skutek taki może nastąpić przez umorzenie postępowania z jego udziałem (art. 355 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) (postanowienie SN z 20 października 2004 r., IV CK 91/04).

Prezentowany jest również pogląd, który podziela Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną, że utrwalona praktyka orzecznicza dopuszcza wydawanie postanowień o odmowie dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie lub zwolnienia od udziału w sprawie, podejmowanych z urzędu albo na wniosek (postanowienie SN z 5 grudnia 2019 r., III CZP 39/19).

Utrata przez uczestnika statusu zainteresowanego, wywołująca potrzebę jego wyeliminowania z toczącego się postępowania skutkuje odmową dalszego udziału w postępowaniu nieprocesowym osobie, która nie jest zainteresowana jego wynikiem (postanowienie SN z 1 października 1999 r., II CKN 606/99). Z tych względów postanowienie Sądu Okręgowego w przedmiocie „zwolnienia od udziału w sprawie”, nie było wadliwe, skoro zmierzało do wyeliminowania z postępowania podmiotu, w stosunku do którego, wydanie merytorycznego orzeczenia było niedopuszczalne.

Postanowienie SN z dnia 7 maja 2021 r., I CSKP 25/21

Standard: 80692 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

W postępowaniu o zniesienie współwłasności utrata przez uczestnika postępowania, będącego współwłaścicielem rzeczy i uprawnionym z tytułu rozliczenia nakładów, statusu zainteresowanego następuje w razie zbycia przez niego przysługujących mu praw. Skutki procesowe zbycia nie podlegają ocenie na podstawie art. 192 pkt 3 zdanie pierwsze k.p.c.

Z istoty zniesienia współwłasności, a także z art. 617 k.p.c. wynika, że orzeczenie sądu dotyczyć może tylko aktualnych współwłaścicieli. Nie wyklucza to udziału w postępowaniu o zniesienie współwłasności także współwłaścicieli, którzy w trakcie postępowania wyzbyli się swojego prawa, jeżeli swój interes w rozumieniu art. 510 k.p.c. wywodzą z innego tytułu aniżeli współwłasność rzeczy (np. w związku z roszczeniami podlegającymi rozliczeniu). Utrata przez dotychczasowego uczestnika postępowania statusu „zainteresowanego” wywołuje potrzebę formalnego wyeliminowania go z postępowania z powodu niedopuszczalności merytorycznego orzekania względem niego. W takim przypadku sąd powinien wydać postanowienie o umorzeniu dotychczasowego postępowania (art. 355 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).

Sama utrata prawnego zainteresowania zniesieniem współwłasności nie odbiera uczestnikowi postępowania jego dotychczasowej formalnej pozycji procesowej, jest natomiast materialnoprawną przesłanką oceny, że merytoryczne orzekanie względem tego uczestnika stało się niedopuszczalne. Po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. osoba, która przestała być zainteresowana w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c., przestaje być również uczestnikiem postępowania.

Postanowienie SN z dnia 20 października 2004 r., IV CK 91/04

Standard: 51782 (pełna treść orzeczenia)