Wniesienie wkładu w spółce osobowej

W obecnie obowiązujących uregulowaniach dotyczących spółki jawnej (a w konsekwencji – także partnerskiej), ustawodawca posługuje się pojęciem "udział" (art. 51 k.h. oraz "udział kapitałowy" (zob. art. 50, art.2, art. 1 k.s.h.).

Zasadą w spółkach osobowych jest oderwanie wartości "udziału" wspólnika w spółce od wartości wniesionego przez niego wkładu.

Termin "udział" jest używany na określenie uprawnień w relacjach "wewnątrzspółkowych" i majątkowych a to oznacza tyle, co "uczestnictwo, partycypacja". To zbiór uprawnień i obowiązków wspólnika, a także jego udział w startach i zyskach. Udział kapitałowy należy rozumieć zgodnie z ustaleniami doktryny, gdzie stwierdzono, że pojęcia "udział" i "wkład" są niezależne, gdyż umowa spółki może określić, że udział kapitałowy wspólnika jest mniejszy, równy lub większy niż wartość jego wkładu.

Potwierdzeniem takiego wyjaśnienia jest treść art. 50 k.s.h., z którego wynika, że udział kapitałowy wspólnika jest równy wartości wkładu wspólnika, jaką powinno się określić w umowie spółki jawnej. Przy czym przepis ten wchodzi w skład grupy unormowań o charakterze dyspozytywnym i dlatego wyrażona w nim zasada może być zmieniona w umowie spółki (art. 50 w zw. z art. 37 § 1 k.s.h.).

Wielkość posiadanego udziału kapitałowego wspólnika decydować może o wpływie wspólnika na sprawy spółki (np. przy podejmowaniu uchwał). Udział kapitałowy ma wpływ na zakres partycypacji w majątku spółki w razie wystąpienia wspólnika lub likwidacji spółki, wyznacza także zakres prawa do odsetek od wniesionych wkładów.

Choć, co do zasady, udział (kapitałowy) odpowiada wartości wkładu, są to pojęcia rodzajowo odmienne.

Przyznanie udziału jest następstwem wniesienia wkładu. W przypadku majątku pierwotnego (założycielskiego) tworzonego z wkładów, wspólnicy dysponują udziałami kapitałowymi, a w przypadku mienia nabytego przez spółkę w czasie jej istnienia - udziałami w zysku.

Wniesienie wkładu należy rozpatrywać w kategorii realizacji obowiązków wspólników wynikających z faktu zawiązania spółki, przy czym umowa lub statut mogą nakładać jeszcze inne obowiązki na wspólników.

Sam ustawodawca, w art. 50 k.s.h. zaznacza, że "udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu". Jednakże, udział kapitałowy, choć ściśle powiązany z wkładami wspólników, jest (może być) zmienny (inaczej niż w spółkach kapitałowych), stąd też udział kapitałowy w spółkach osobowych ulega zmianom w czasie trwania spółki (T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Konsekwencje wprowadzenia do kodeksu spółek handlowych pojęcia udziału kapitałowego, PPH 2001, nr 4, s. 3).

Udział kapitałowy oznacza określoną wartość księgową wyrażoną w pieniądzu i zapisaną na koncie wspólnika w księgach handlowych. Udział kapitałowy zasadniczo ma taką wartość, jaką posiada przy tworzeniu spółki. Jednakże jeżeli wspólnicy, często odmiennie od normy art. 50 § 2 k.s.h. przyjmują, że wartość wkładu zostanie podwyższona, to z chwilą takiego podwyższenia (dodatkowego wniesienia) zmieni swoją wartość również udział kapitałowy. (A.Kidyba, Komentarz do art. 50 Kodeksu spółek handlowych). Wypracowany przez spółkę (jawną) zysk co do zasady nie ma wpływu na wielkość udziału kapitałowego.

Wkłady do spółki są związane z rozpoczęciem działalności przez spółkę (art. 3 k.s.h.), względnie z uzupełnieniem udziału kapitałowego z art. 52, o czym wyżej. Nie są terminem, którego używa się w celu określenia praw do majątku spółki, lecz jest terminem używanym do określenia powinności wynikających z umowy spółki.

Przewidziane w art. 3 k.s.h. "wniesienie wkładów" do spółki nie jest celem, a jedynie środkiem do osiągnięcia (realizacji) zakładanego przez wspólników (akcjonariuszy) ich wspólnego celu. Nie zmienia to faktu, że zobowiązanie do wniesienia wkładów to essentialia negotii umowy spółki, a z art. 25 pkt 2 k.s.h. wynika, dodatkowo, obowiązek określenia wysokości wkładów.

Wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia jest majątkiem spółki a nie wspólników. Spadkobierca wspólnika spółki jawnej nie dziedziczy majątku spółki (gdyż sam spadkodawca nie posiadał takiego prawa) a jedynie wspomniany wkład i prawo udziału.

NSA, w uchwale z 30 marca 2009 r. II FPS 5/08 stwierdził, że "Udział w spółce jawnej należy zakwalifikować do praw majątkowych, z którymi związany jest stosunek członkowstwa w tej spółce. Jakkolwiek posiadanie udziałów w spółce jawnej wiąże się z nabyciem określonych praw i obowiązków wobec niej, wynikających z przepisów Kodeksu spółek handlowych, to nie oznacza, że darowanie ich osobie fizycznej (małżonkowi lub zstępnemu) rodzi konsekwencje w postaci nabycia całości lub części majątku tej spółki, która jest podmiotem a nie przedmiotem prawa własności." 

Wyrok NSA z dnia 4 stycznia 2012 r., II FSK 1205/10

Standard: 51626 (pełna treść orzeczenia)