Czynność prawna zobowiązująca i rozporządzająca

Przyjmując jako kryterium skutek wywoływany przez czynność prawną, wyodrębnia się czynności rozporządzające i zobowiązujące. Za czynność rozporządzającą (inaczej – rozporządzenie) uznaje się taką czynność prawną, której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego. Rozporządzenie prowadzi zetem – z perspektywy podmiotu, który dokonuje taką czynność − do utraty takiego prawa, jego zmniejszenia albo osłabienia.

Postanowienie SN z dnia 30 lipca 2024 r., II CSKP 1245/22

Standard: 86713 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z powszechną definicją „czynnością prawną rozporządzenia - albo krótko, rozporządzeniem - jest taka czynność prawna, której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie lub zniesienie prawa majątkowego”. Dodaje się, że do rozporządzania (ius disponendi) zalicza się uprawnienie do wyzbycia się własności rzeczy oraz uprawnienie do jej obciążenia. Wyzbycie się własności rzeczy może nastąpić w drodze przeniesienia własności (art. 155 i n. k.c.) czy też porzucenia rzeczy ruchomej (art. 180 k.c.).

Przez obciążenie w węższym znaczeniu rozumie się ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, zaś w szerszym znaczeniu ograniczenie prawa własności w drodze czynności prawnej o skutku wyłącznie obligacyjnym, na przykład zawarcie umowy najmu, dzierżawy.

Uprawnienie do rozporządzania rzeczą obejmuje również możliwość zadysponowania swoją własnością na wypadek śmierci (zob. art. 941 k.c.).

W związku z powyższym nie powinno być wątpliwości, że w granicach uprawnienia do rozporządzania rzeczą mieści się również dokonanie samoograniczenia przysługującego prawa (w istocie obciążenia rzeczy) na rzecz innych podmiotów w postaci jednostronnej czynności prawnej zarówno trwale, jak i czasowo. 

Postanowienie SN z dnia 16 listopada 2023 r., II CSKP 1790/22

Standard: 81521 (pełna treść orzeczenia)