Zakres obowiązku informacyjnego lekarza (ryzyko normalnych następstw)

Uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, będące skutkiem powikłania, może być postrzegane jako następstwo nieudzielenia należytej informacji o tym powikłaniu tylko w razie wystarczających podstaw do przyjęcia, że w przypadku udzielenia należytej informacji pacjent odmówiłby zgody na świadczenie.

Wyrok SN z dnia 20 lutego 2024 r., II CSKP 1271/22

Standard: 83524 (pełna treść orzeczenia)

Zasada autonomii nakłada na pacjenta obowiązek podjęcia decyzji co do własnego leczenia. Dla realizacji jej niezbędne jest aby pacjenci podejmowali decyzje świadomi istoty swoich wyborów i racjonalnie przewidywalnych ich konsekwencji. Mówi się o konieczności posiadania przez pacjentów adekwatnej wiedzy, która wcześniej musi być pacjentom właściwie przekazana przez pracowników ochrony zdrowia. Sposób jej przekazania stanowi pozytywne kryterium, które można nazwać, kryterium komunikacji, ze względu na realizację zasady autonomii pacjenta. Kryterium to jest realizowane, o ile w danym systemie ochrony zdrowia, po pierwsze, informacja ta jest dostępna dla pacjenta, tzn. pacjent może uzyskać daną informację natychmiast, gdy tylko pojawi się potrzeba jej zdobycia, po drugie jest udzielana otwarcie, tj. komunikatywnie i szczerze, po trzecie zaś, informacja jest przekazywana w odpowiedni etycznie sposób, tj. życzliwie i z zachowaniem szacunku dla pacjenta.

Art. 13 uchwały Nadzwyczajnego II Krajowego Zjazdu Lekarzy z dnia 14 grudnia 1991 r. - Kodeks etyki lekarskiej, głosi, że obowiązkiem lekarza jest respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących jego zdrowia. Informacja udzielana pacjentowi powinna być sformułowana w sposób dla niego zrozumiały. Lekarz ma też poinformować pacjenta o stopniu ewentualnego ryzyka zabiegów diagnostycznych i leczniczych oraz spodziewanych korzyściach związanych z wykonywaniem tych zabiegów, a także możliwościach zastosowania innego postępowania medycznego. 

Dla zrealizowania wynikającego z zasady autonomii pacjenta, obowiązku jego informacji, który ujęty jest zarówno w powołanym wyżej przepisie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, jak i w przepisach Kodeksu etyki lekarskiej, do przestrzegania których lekarz jest zobowiązany z mocy art. 8 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich, lekarz powinien zawsze podjąć, bez zbędnej zwłoki, działania w celu poinformowania pacjenta o wynikach przeprowadzonych badań diagnostycznych, zwłaszcza gdy wyniki te wskazują na zagrożenie życia lub zdrowia.

Postanowienie SN z dnia 5 marca 2019 r., IV KK 498/17

Standard: 77089 (pełna treść orzeczenia)

W wyroku z dnia 20 maja 2016 r., II CSK 654/15 Sąd Najwyższy stwierdził, że wobec nieudzielenia pacjentowi „należycie objaśnionej informacji” jego zgoda na przeprowadzenie zabiegu operacyjnego była nieskuteczna, działanie podjęte przez lekarzy stanowiło delikt, i że w tej sytuacji szpital odpowiada za negatywne skutki tego zabiegu, mimo iż w samych działaniach leczniczych nie można dopatrzyć się błędu medycznego. W  okolicznościach sprawy rozstrzyganej przez Sąd Najwyższy decyzja o przeprowadzeniu operacji była szczególnie „kontrowersyjna”, ponieważ konsultujący pacjenta, „uznany specjalista” stwierdził, iż zabieg operacyjny nie wpłynie pozytywnie na zdrowie pacjenta, co znalazło potwierdzenie w przedstawianych przez biegłych danych statystycznych, z których wynikało, iż powodzenie tego typu operacji przynosi poprawę stanu zdrowia pacjenta (w zależności od źródeł badań) w od 20 do 55% przypadków, a pogorszenie w 25%. Mogło to uzasadniać przypuszczenie, że gdyby pacjent został prawidłowo pouczony o powyższych okolicznościach, nie wyraziłby zgody na operację.

Powyższe okoliczności nie wystąpiły w niniejszej sprawie, w której jedyną przyczynę odpowiedzialności Szpitala ma stanowić nienależyte poinformowanie pacjenta o metodach znieczulenia i związanego z nimi ryzyka. Trzeba mieć na względzie, że zgodnie z ustaleniami z punktu widzenia medycznego operacja była konieczna i pacjent wyraził na nią świadomie zgodę. Bez znieczulenia wykonanie operacji było zaś niemożliwe, a wybrana przez lekarza metoda znieczulenia była dla pacjenta najbardziej bezpieczna. W tej sytuacji hipoteza, że w razie uzyskania należytej informacji powód zrezygnowałby z operacji albo wybrał inny sposób znieczulenia, jawi się jako zbyt mało prawdopodobna. Uzasadnia to stwierdzenie, że udzielenie mu informacji w żaden sposób nie wpłynęłoby na bieg zdarzeń, a tym samym nie ma podstaw do obciążenia Szpitala odpowiedzialnością za niedowład nogi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 2/07

Wyrok SN z dnia 5 lipca 2018 r., I CSK 550/17

Standard: 83529 (pełna treść orzeczenia)