Wynagrodzenie likwidatora (art. 276 § 5 k.s.h.)

Od postanowienia Sądu rejestrowego (sądu pierwszej instancji) w przedmiocie przyznania wynagrodzenia likwidatora – jako rozstrzygnięcia co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym (zob. uz. uchwał SN z dnia 18 marca 2011, III CZP 140/10 i z dnia 28 marca 2014 r., III CZP 6/14) – przysługuje apelacja, nie zaś zażalenie, jak przyjmowano poprzednio w orzecznictwie (zob. uchwałę SN z dnia 20 listopada 2008, III CZP 111/08).

Zgodnie z art. 276 § 5 k.s.h. sąd, który ustanowił likwidatora, określa wysokość jego wynagrodzenia. Przepis ten nie wskazuje przy tym, kto ponosi koszty wynagrodzenia likwidatora.

Przepis art. 280 k.s.h. stanowi że do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej. Pozycja likwidatora w spółce z o.o. odpowiada bowiem pozycji zarządu. Na tle regulacji Kodeksu spółek handlowych dotyczących członków zarządu nie ma ani w doktrynie, ani w orzecznictwie wątpliwości co do tego, że jeżeli członek zarządu pełni swą funkcję odpłatnie - koszty jego wynagrodzenia pokrywa spółka, gdyż są to niewątpliwie koszty związane z prowadzeniem przez zarząd spraw spółki (art. 201 § 1 k.s.h.). Podobnie, w przypadku likwidatorów, analizując kwestię relacji spółki i likwidatora, przyjąć należy, że podstawą określenia wynagrodzenia likwidatora może być umowa o pracę lub umowa zlecenie, a także umowa o dzieło.

Również w sytuacji, gdy likwidatorzy zostali mianowani przez sąd, ich prawa i obowiązki (w tym prawo do wynagrodzenia) wynikają z przepisów Kodeksu spółek handlowych i umowy spółki. Należy bowiem zauważyć, że w chwili powołania tak członka zarządu, jak i likwidatora to pomiędzy spółką a członkiem zarządu (likwidatorem) nawiązuje się określony stosunek prawny o charakterze organizacyjno-kompetencyjnym o pełnienie funkcji członka zarządu (likwidatora). W związku z tym koszty związane z pełnieniem tej funkcji, co do zasady mającej charakter odpłatny, są kosztami spółki, a nie Skarbu Państwa. Nawet jeśli likwidatora ustanowi sąd i zgodnie z art. 276 § 5 k.s.h. sąd, który ustanowił likwidatora, określi wysokość jego wynagrodzenia, to nie zmienia to faktu, iż pomiędzy likwidatorem a Skarbem Państwa nie nawiązuje się jakikolwiek stosunek prawny, uzasadniający ponoszenie kosztów wynagrodzenia likwidatora przez Skarb Państwa (zob. uzasadnienie uchwały SN z dnia 20 listopada 2008 r., III CZP 111/08, a także postanowienie SO w Bydgoszczy z dnia 17 lutego 2017 r., VIII Ga 220/16).

Wynagrodzenie likwidatora, jak i jego uzasadnione wydatki są kosztami likwidacji spółki, które w związku z tym powinna ponieść sama spółka. Przyznanie wynagrodzenia likwidatorowi ustanowionemu przez ten sąd dotyka bezpośrednio uprawnień o charakterze majątkowym zarówno samego likwidatora, jak i spółki. I tylko te podmioty mogą mieć interes prawny w zaskarżaniu ewentualnych postanowień zapadłych w przedmiocie wynagrodzenia likwidatora. Z tego też względu, w sytuacji gdy z wnioskiem w tym przedmiocie występuje osoba pełniąca jednocześnie (aktualnie) funkcję likwidatora spółki z o.o., nie można ona w tymże postępowaniu działać za spółkę, z uwagi na konieczność zapewnienia właściwej ochrony interesów spółki, mogących pozostawać w potencjalnej kolizji z interesem własnym likwidatora. W takiej sytuacji spółka powinna być reprezentowana przez ustanowionego przez sąd kuratora (art. 69 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a także art. 253 § 2 k.s.h. per analogiam), jeśli nie został ustanowiony przez wspólników pełnomocnik o którym mowa w art. 210 § 1 w zw. z art. 280 k.s.h. (zob. m.in. uz. uchwały SN z dnia 17 grudnia 2015 r., III CZP 91/15).

Postanowienie SO w Bydgoszczy z dnia 31 sierpnia 2020 r., VIII Ga 19/20

Standard: 50164 (pełna treść orzeczenia)

Sąd Okręgowy w obecnym składzie podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z 18.03.2011 r. (III CZP 140/10), w której Sąd Najwyższy orzekł, iż od postanowienia sądu pierwszej instancji w przedmiocie przyznania wynagrodzenia zarządcy (art. 939 § 1 w zw. z art. 615 k.p.c) przysługuje apelacja, jak też w uchwale Sądu Najwyższego z dn. 28.03.2014 r. (III CZP 6/14) w której stwierdzono, iż postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej jest postanowieniem co do istoty sprawy, od którego przysługuje apelacja. Argumenty zawarte w uzasadnieniach tych uchwał, przemawiające za uznaniem orzeczeń w przedmiocie przyznania wynagrodzenia zarządcy, czy kuratora za orzeczenia co do istoty sprawy, mają w pełni odniesienie także do postanowień przyznających wynagrodzenie likwidatorom spółek prawa handlowego, jako postanowienia, które zawierają merytoryczne rozstrzygnięcie żądania objętego wnioskiem.

Podstawą określenia wynagrodzenia likwidatora może być umowa o pracę lub umowa zlecenie, a także umowa o dzieło. Również w sytuacji, gdy likwidatorzy zostali mianowani przez sąd, ich prawa i obowiązki (w tym prawo do wynagrodzenia) wynikają z przepisów k.s.h i umowy spółki. Należy bowiem zauważyć, że w chwili powołania tak członka zarządu jak i likwidatora pomiędzy członkiem zarządu (likwidatorem) a spółką nawiązuje się określony stosunek umowny, o pełnienie funkcji członka zarządu (likwidatora) w związku z czym koszty związane z pełnieniem tej funkcji, jeśli jest to funkcja odpłatna są kosztami spółki, a nie Skarbu Państwa.

Nawet jeśli likwidatora ustanowi sąd i zgodnie z art. 276 § 5 k.s.h sąd, który ustanowił likwidatora określi wysokość jego wynagrodzenia, to nie zmienia to faktu, iż pomiędzy likwidatorem a Skarbem Państwa nie nawiązuje się jakikolwiek stosunek prawny, uzasadniający ponoszenie kosztów wynagrodzenia likwidatora przez Skarb Państwa.

Ustawodawca w art. 280 k.s.h wprost wskazał na podobieństwo sytuacji prawnej likwidatorów do członków zarządu, stanowiąc że do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu. Skoro zaś nie ma wątpliwości, że koszty zarządu ponosi spółka to również spółkę obciążają koszty likwidacji, w tym wynagrodzenia likwidatora. 

Dla sytuacji, gdy inny podmiot niż ten, w związku z którym likwidator realizował swoje czynności miałby ponosić koszty tych czynności – musiałaby istnieć regulacja ustawowa wprost. Z taką sytuacją mamy właśnie do czynienia w cytowanym powyżej art. 162 § 3 k.r.i o . Podobnie w art. 491[7] § 1 ustawy z dn. 28.02.2003 r. – prawo upadłościowe (Dz. U nr 60, poz. 535 z późn. zm.) ustawodawca przewidział, że w sytuacji tzw. „upadłości konsumenckiej” przypadku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania albo gdy w masie upadłości brak jest płynnych funduszów na ich pokrycie, koszty te tymczasowo pokrywa Skarb Państwa.

W braku takiej regulacji nie sposób stwierdzić że mamy do czynienia z luką techniczną i domagać się dekodowania określonej normy w tym zakresie w drodze analigii legis.

Postanowienie  z dnia 17 lutego 2017 r., VIII Ga 220/16

Postanowienie SO w Bydgoszczy z dnia 17 lutego 2017 r., VIII Ga 220/16

Standard: 50183 (pełna treść orzeczenia)