Tryb i postępowanie w przedmiocie przymusowego leczenie alkoholików

Postępowanie wobec osób uzależnionych od alkoholu reguluje ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 ze zm.; dalej: ustawa antyalkoholowa). Ustawa ta wprowadziła szereg rozwiązań dotyczących postępowania z osobami, które "w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny" (art. 24 ust. 1 ustawy). Zgodnie z ówczesnym stanem wiedzy na temat choroby alkoholowej oraz celami ustawodawcy właściwymi dla okresu jej powstania odniosła się do kwestii alkoholizmu poprzez przepisy o dobrowolnym oraz przymusowym leczeniu w stacjonarnych i niestacjonarnych zakładach lecznictwa odwykowego. Przymusowe leczenie określono w art. 26 ust. 1 w związku z art. 24 tej ustawy jako "wyjątek od zasady dobrowolności poddania się leczeniu odwykowemu przez osoby uzależnione od alkoholu" (I. Skrzydło-Niżnik, G. Zalas, Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Doktryna. Orzecznictwo, Kraków 2002, s. 382). Osoby, wskazane w art. 24 ust. 1 ustawy antyalkoholowej, gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych kieruje na ich wniosek lub z własnej inicjatywy na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego. Wobec tych osób, jeżeli są uzależnione od alkoholu, na wniosek gminnej komisji lub prokuratora może być orzeczony obowiązek poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego (art. 26 ust. 1 zdanie 1 ustawy). Ustawa nie legitymuje innych podmiotów do wystąpienia z tym wnioskiem. O zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu orzeka właściwy sąd rejonowy (jeden sędzia bez udziału ławników) w formie postanowienia, od którego przysługuje apelacja; możliwe jest także wniesienie skargi kasacyjnej. Sprawa o zastosowanie obowiązku poddania się leczeniu należy do kategorii "spraw z zakresu prawa osobowego" (zob. I. Skrzydło-Niżnik, G. Zalas, op.cit., s. 389).

Ustawa antyalkoholowa, jakkolwiek wielokrotnie nowelizowana, jest aktem, który powstał w innych realiach społecznych i politycznych oraz konstytucyjnych. Regulacja prawna dotycząca alkoholizmu wymaga kompleksowego rozważenia i uwzględnienia wszystkich współczesnych aspektów tej materii. Rola Trybunału Konstytucyjnego, będącego tylko "negatywnym" ustawodawcą sprowadza się do oceny konkretnych, przedstawionych mu aktów normatywnych w granicach powołanych przez wnioskodawcę wzorców kontroli konstytucyjności. Trybunał Konstytucyjny nie jest zatem powołany do zastępowania ustawodawcy przez określanie nowych zasad przeciwdziałania alkoholizmowi ani zmian w trybie postępowania w sprawach związanych z leczeniem odwykowym.

Wyrok TK z dnia 4 lipca 2006 r., K 43/05, OTK-A 2006/7/78, Dz.U.2006/122/855

Standard: 4213 (pełna treść orzeczenia)