Wypłata udziału w zysku w spółce jawnej

Wspólnikowi przysługuje prawo żądania podziału i wypłaty należnego mu zysku wypracowanego przez spółkę jawną. Poziom należnego zysku zależy od wartości, które wynikają ze sporządzonego bilansu. Dopiero wówczas może zostać ustalony aktualny majątek spółki i udział każdego wspólnika. Prawo żądania wspólnika może dotyczyć całości lub części zysku z końcem roku obrotowego. Rokiem tym jest rok kalendarzowy. Wspólnikowi przysługuje roszczenie o wypłatę zysku, o ile zysk taki jest wypracowany i nie przekazano go na inne cele. Aby przeznaczyć zysk na inne cele, konieczna jest zgoda wspólnika, któremu przysługuje prawo do zysku. Zasadę tę można zmienić uchwałą, zgodnie z art. 9 k.s.h., podjętą większością głosów nawet przy sprzeciwie wspólnika. Może on wówczas powoływać się na naruszenie przepisu art. 353[1] k.c. 

Dla powstania roszczenia wspólnika spółki jawnej o wypłatę zysku za dany rok obrotowy niezbędne jest jedynie jego wypracowanie przez spółkę. Nie jest natomiast wymagana uchwała wspólników w przedmiocie podziału i wypłaty zysku. Z treści art. 52 § 1 k.s.h. wynika bowiem, że roszczenie wspólnika o wypłatę należnej mu części zysku powstaje automatycznie z chwilą zakończenia roku obrotowego, w którym został on osiągnięty.

Przepis art. 52 § 1 k.s.h. stwarza podstawę do przyznania wspólnikowi konkretnego uprawnienia wobec spółki – do wystąpienia z żądaniem podziału i wypłaty zysku. Jest to uprawnienie wynikające z ustawy, przysługujące każdemu wspólnikowi i niezależne od stopnia partycypacji wspólnika w zyskach. Uprawnienie to nie może zostać wyłączone umową spółki lub uchwałą wspólników. Skoro jest to prawo wspólnika, może on, ale nie musi, z niego skorzystać.

Zgłoszenie żądania jest przesłanką dokonania przez spółkę podziału i wypłaty zysku. Oznacza to, że jeżeli wspólnicy nie zgłoszą stosownego żądania, zysk nie zostaje podzielony i wypłacony, lecz powiększa majątek spółki. Nie wpływa to jednak na przysługiwanie wspólnikowi wierzytelności o wypłatę przypadającego na niego części zysku.

Wyrok SO w Olsztynie z dnia 19 października 2017 r., V GC 45/17

Standard: 50753 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z regułą określoną w art. 9 k.s.h. wyłączenie zysku od wypłaty i przeznaczenie na inny cel wymagało jednomyślnej zgody wszystkich wspólników. Z tego względu, że wyłączenie prawa wspólnika do wypłaty przynależnego mu udziału w zysku stanowi odstępstwo od ustawowych i umownych reguł ustrojowych spółki jawnej, z całą pewnością nigdy uchwały w tym przedmiocie nie można uznać za „zwykłą czynność spółki” w rozumieniu art. 42 – 43 k.s.h.

Należy sprzeciwić się uznawaniu, że do podjęcia takiej uchwały może dojść w trybie wyrażania zgody w sprawach przekraczających zwykłe czynności spółki, który możne być umownie określony – in gremio – odmiennie niż w art. 43 k.s.h. Za jedyne dopuszczalne odstępstwo od podejmowania uchwały w tym przedmiocie w trybie przewidzianym dla zmiany umowy spółki należałoby uznać samoistną regulację umowną przewidującą tryb podejmowania uchwały w sprawie wyłączenia zysku spod podziału, ewentualne wyraźne umowne zakwalifikowanie do takich czynności uchwały o przeznaczeniu zysku na inny cel.

Przedstawione wyżej reguły określające prawo do wypłaty zysku przez spółkę jawną oraz ewentualne wyłączenie tego uprawnienia za dany rok obrotowy poprzez inne przeznaczenie zysku odwołują się do kryteriów obiektywnych, tj. są niezależne od przyczyn, z których powodu wspólnik nie brał udziału w głosowaniu uchwały o wyłączeniu zysku spod podziału.

Prawo żądania podziału i wypłaty zysku lub zaliczki przysługuje wspólnikowi wobec spółki (zob. wyrok SN z 23 października 2008 r., V CSK 172/08). To wspólnik decyduje o tym, czy z tego prawa skorzysta oraz w jakim zakresie.

W przypadku, gdy spółka nie zaspokoi roszczenia wspólnika, wspólnik może wystąpić na drogę postępowania sądowego.

Odmiennie niż w przypadku spółek kapitałowych, prawo wspólnika jawnego nie jest uzależnione od podjęcia przez wspólników uchwały o przeznaczeniu zysku do wypłaty. Stanowisko to potwierdził również Sąd Najwyższy w wyroku z 3 lipca 2008 r. (IV CSK 101/08), który podniósł dodatkowo, że „zgłoszenie żądania wypłaty zysku jest jedyną czynnością, jaką powinien podjąć wierzyciel (wspólnik) w celu uzyskania należnej mu wypłaty, o ile spółka osiągnęła zysk za ostatni rok obrotowy i wspólnicy nie podjęli decyzji o innym przeznaczeniu zysku”. Jednakże, z uwagi na dyspozytywny charakter omawianej regulacji (art. 37 § 1 k.s.h.), wskazane ograniczenie może wynikać z postanowień umowy spółki. Wspólnicy mogą również postanowić o niewypłaceniu zysku za dany okres wspólnikom, lecz o przeznaczeniu go na potrzeby spółki.

Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym sprawę w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego przedstawione w wyroku z dnia 23 października 2008 r., V CSK 172/08), że wspólnik spółki jawnej może dochodzić wypłaty udziału w zysku (art. 52 § 1 k.s.h.) tylko wobec spółki, a po otwarciu jej likwidacji przysługuje mu tylko roszczenie, o którym mowa w art. 82 § 2 zdanie trzecie k.s.h., co nie wyklucza roszczenia odszkodowawczego wobec innych wspólników za szkodę poniesioną w związku z niewypłaceniem w terminie udziału w zysku.

Wyrok SO w Łodzi z dnia 11 sierpnia 2017 r., XIII Ga 182/17

Standard: 50450 (pełna treść orzeczenia)