Wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu pojednawczym

W postępowaniu pojednawczym sąd ustala wynagrodzenie pełnomocnika na podstawie stawki minimalnej stosowanej do postępowania nieprocesowego dla spraw niewymienionych odrębnie.

Postępowanie pojednawcze nie powinno być utożsamiane z postępowaniem procesowym. Samodzielność i samoistność postępowania pojednawczego, brak związku z postępowaniem rozpoznawczym, realizowanie celu polegającego na zapobieżeniu wytoczeniu powództwa lub wszczęciu postępowania nieprocesowego, funkcja pojednania, stanowią o niezależności obu postępowań. Nie usprawiedliwia przeciwnego stanowiska uregulowanie art. 186 § 2 k.p.c. Udział w postępowaniu pojednawczym przeciwnika wniosku pozostawiono jego uznaniu i dlatego nawet nieusprawiedliwione niestawiennictwo nie wywołuje obowiązku poniesienia w tym postępowaniu kosztów związanych z wniesieniem wniosku. Możliwość uwzględnienia przez wzywającego poniesionych kosztów jako elementu kosztów celowych (art. 98 § 1 k.p.c.), traktowana jest na równi z innymi kosztami, np. udzielenia pomocy prawnej lub sporządzenia pozwu, czy mediacji. Nie stanowi ono postępowania nieprocesowego. Przemawia to za przyjęciem jednej stawki opłaty samodzielnie określonej dla wszystkich spraw, które strony mogą uregulować drogą ugody zawartej przed sądem.

Brak samodzielnego uregulowania w rozporządzeniu stawki opłaty w postępowaniu pojednawczym stanowi lukę aksjologiczną, która wymagałaby uzupełnienia przez sięganie do analogii. Nie ma jednak potrzeby stosowania analogii, skoro § 5 rozporządzenia jako lex specjalis wskazuje na konieczność ustalenia podobnej kategorii sprawy do postępowania pojednawczego. Poza wskazaniem, że powinna to być stawka w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju, nie ma w przepisie wyjaśnienia jakie cechy powinna spełniać ta sprawa.

Analiza przepisów rozporządzenia prowadzi do wniosku, że tylko jedna kategoria spraw została wyodrębniona według kryterium bliskiemu celowi, funkcji i swoistości postępowania pojednawczego -objęte § 10 ust. 1 pkt 3 rozp. z 2002 r. sprawy z zakresu postępowania nieprocesowego, niewymienione odrębnie. Postępowanie to różni się charakterem oraz istotą działalności sądu od postępowania procesowego, nie jest jednolite, z uwagi na różnorodność spraw przekazanych do rozpoznania w tym trybie. Wprowadzenie dla postępowania nieprocesowego jednolitej stawki wynagrodzenia pełnomocnika podyktowane było założeniem, że zmniejszony formalizm oraz postępowanie sądowe nie wymagają od pełnomocnika takiego nakładu pracy, jak w postępowaniu procesowym. Te same okoliczności występują w postępowaniu pojednawczym, które nie polega na rozstrzyganiu przez sąd sporu prawnego, a zmniejszony formalizm ułatwia to postępowanie. Nie jest to postępowanie nieprocesowe rozpoznawcze i tym samym brak pomiędzy tymi postępowaniami bliskiego podobieństwa, ale jest to postępowanie najbliższe, stosownie do § 5 rozp., ponieważ uwzględnia w pewnym stopniu podobne elementy, które składają się na wysokość wynagrodzenia pełnomocnika.

Uchwała SN z dnia 26 lutego 2014 r., III CZP 117/13

Standard: 49359 (pełna treść orzeczenia)