Zasiedzenie nieruchomości przez obce państwo

Zmiana przez państwo obce charakteru posiadania nieruchomości oddanej mu na cele dyplomatyczne – z zależnego na samoistne – może nastąpić tylko za zgodą właściwego organu Rzeczpospolitej Polskiej albo w wyniku uzyskania przez państwo obce innego tytułu prawnego do władania nieruchomością, uzasadniającego taką zmianę.

Wystąpienie z wnioskiem o zasiedzenie nieruchomości posiadanej na terenie innego państwa należy do obszaru działalności państwa określanego mianem acta iure gestionis, gdzie państwo występuje jako podmiot stosunków cywilnych, czy szerzej, jako podmiot obrotu gospodarczego, co oznacza, że Republika S., reprezentowana przez ambasadę tego kraju, ma zdolność procesową w rozpoznawanej sprawie.

W wypadku, gdy państwo nasze przekazuje państwu obcemu nieruchomość na cele dyplomatyczne w posiadanie zależne, to dopóki jest ona użytkowana zgodnie z tym przeznaczeniem, dopóty nie dochodzi do zmiany posiadania zależnego w posiadanie samoistne. Zmiana dotychczasowego charakteru posiadania przez państwo obce byłaby możliwa tylko za zgodą naszego państwa, albo po uzyskaniu innego tytułu prawnego do władania nieruchomością, uzasadniającego przypisanie państwu obcemu atrybutu posiadacza samoistnego. Tak więc jednostronna zmiana charakteru posiadania – możliwa w stosunkach wewnętrznych, tj. pomiędzy państwem, uosabianym przez Skarb Państwa a innymi podmiotami prawnymi, doznaje istotnych ograniczeń w przypadku posiadania zależnego przez państwo obce ze względu na przywołane podstawowe zasady regulujące wzajemne stosunki państw. Obowiązek bezwzględnego respektowania tych zasad wpływa bezpośrednio na ocenę jaki jest animus władania nieruchomością przez państwo obce, co zapobiega nieuzgodnionemu z państwem położenia nieruchomości przekształcaniu charakteru posiadania, uniemożliwiając tym samym zastosowanie formy nieprzyjaznego przejęcia części jego powierzchni ziemskiej. Takiej formie postępowania państwa obcego sprzeciwia się też zwyczaj międzynarodowy, mający w sferze stosunków międzypaństwowych charakter ważnego źródła prawa, uwzględnianego także w stosunkach państwa obcego i jego organów w dziedzinie obrotu prywatnoprawnego (acta iure gestionis) - por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CSK 293/07. 

Z tych względów nietrafne jest odmienne stanowisko zajęte w tej kwestii przez Sąd Okręgowy, co oznacza, że żądanie wniosku w niniejszej sprawie jest - z powodu niespełnienia wymogu posiadania samoistnego spornej nieruchomości przez wnioskodawcę - chybione co do samej zasady prawnej.

Postanowienie SN z dnia 13 marca 2014 r., I CSK 47/13

Standard: 49287 (pełna treść orzeczenia)