Roszczenia z tytułu zmiany stanu wody na nieruchomości w wyniku bezprawnego działania właściciela gruntu sąsiedniego

Dopuszczalna jest droga sądowa do dochodzenia przez właściciela gruntu dotkniętego szkodliwym wpływem zmiany stanu wody roszczeń o ochronę własności, z wyjątkiem roszczeń o przywrócenie stanu poprzedniego i o wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom (art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne, jedn. tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019).

W przypadku szkodliwego wpływu zmiany stanu wody na nieruchomość, w wyniku bezprawnego działania właściciela gruntu sąsiedniego, w grę wchodzi roszczenie negatoryjne, określone w art. 222 § 2 k.c., o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie negatoryjne wymieniane jest zazwyczaj w liczbie pojedynczej, jednakże w rzeczywistości przybiera postać różnorodnych roszczeń. Ich różnorodność wynika z rozmaitych możliwości naruszenia własności w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą i różnych sposobów przywrócenia stanu zgodnego z prawem. Jednym ze sposobów przywrócenia stanu zgodnego z prawem jest przywrócenie stanu poprzedniego.

W takim ujęciu roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego mieści się w ramach roszczeń o ochronę własności, więc nie powinno się tych pojęć przeciwstawiać. Przeciwstawienie byłoby zasadne, gdyby przywrócenie stanu poprzedniego rozumieć jako sposób naprawienia szkody (art. 363 § 1 k.c.). Przedmiotem konkretnej sprawy nie jest jednakże odszkodowanie, zatem zagadnienia związane z restytucją naturalną jako formą odszkodowania można pominąć.

Roszczenie negatoryjne jest roszczeniem o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń. W razie szkodliwego wpływu zmiany stanu wody, w wyniku bezprawnego działania właściciela gruntu sąsiedniego, przywrócenie stanu zgodnego z prawem może polegać na przywróceniu stanu poprzedniego lub wykonaniu urządzeń zapobiegających szkodom. W przypadku takich żądań droga sądowa jest niedopuszczalna, jednakże trzeba pamiętać, że art. 29 ust. 3 Pr.wod., przewidując administracyjny tryb postępowania, ustanawia wyjątek od zasady. Ze względu na wyjątkowy charakter przepis ten nie może być interpretowany rozszerzająco. Oznacza to, że jeżeli roszczenie negatoryjne o przywrócenie stanu zgodnego z prawem przybiera inną postać niż żądanie przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom, to takie roszczenie powinno być dochodzone w postępowaniu sądowym.

Uchwała SN z dnia 27 czerwca 2007 r., III CZP 39/07

Standard: 49104 (pełna treść orzeczenia)