Dopuszczalność cofnięcia zarzutu zapisu na sąd polubowny w toku postępowania zażaleniowego (art. 1165 k.p.c.)

Dopuszczalne jest cofnięcie przez pozwanego zarzutu zapisu na sąd polubowny w toku postępowania zażaleniowego wywołanego zaskarżeniem postanowienia sądu pierwszej instancji rozstrzygającego o zasadności tego zarzutu.

Czynność procesowa w postaci podniesienia zarzutu zapisu na sąd polubowny (art. 1165 § 1 k.p.c.) może być przez pozwanego odwołana, gdyż na przeszkodzie temu nie stoi żadna regulacja prawna ani charakter czynności procesowej polegającej na podniesieniu tego zarzutu. Istnienie zapisu na sąd polubowny stanowi negatywną przesłankę procesową, jednak z woli ustawodawcy ma ona charakter względny, gdyż sąd może wziąć pod uwagę zapis na sąd polubowny tylko w razie podniesienia zarzutu przez pozwanego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 1165 § 1 k.p.c.). Cofnięcie zarzutu zapisu na sąd polubowny nie narusza interesów powoda, wobec czego nie ma podstaw, aby wymagać jego zgody na takie cofnięcie.

Wyraz temu stanowisku Sąd Najwyższy dał już w postanowieniu z dnia 22 maja 1998 r., II CKN 192/98 (nie publ.). Przyjął, że cofnięcie zarzutu zapisu na sąd polubowny może być dokonane wyraźnie lub w sposób dorozumiany. Nie jest konieczne, aby pozwany uzasadniał dokonanie tej czynności procesowej, a w szczególności podawał przyczynę jej podjęcia. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują w wypadku cofnięcia zarzutu zapisu na sąd polubowny kontroli sądu w takim kształcie, jak to ma miejsce w razie cofnięcia pozwu (art. 203 § 4 k.p.c.). Czynność procesowa pozwanego polegająca na cofnięcia zarzutu zapisu na sąd polubowny podlega zatem ocenie sądu jak każda inna czynność procesowa podejmowana przez stronę w toku postępowania.

Cofnięcie przez pozwanego zarzutu zapisu na sąd polubowny może nastąpić tylko do chwili, w której czynność ta wywoła skutek prawny, który łączy z nią ustawa. Skutek taki polega na odrzuceniu przez sąd pozwu w razie uwzględnienia zarzutu bądź też na odmowie odrzucenia pozwu w wypadku, gdy sąd uzna zarzut za nieuzasadniony lub spóźniony. Miarodajna jest chwila, w której postanowienie o odrzuceniu albo o odmowie odrzucenia pozwu staje się prawomocne, a nie chwila jego wydania. Wprawdzie postanowienie staje się skuteczne z chwilą ogłoszenia albo podpisania jego sentencji (art. 360 k.p.c.), jednak dopóty, dopóki istnieje możliwość wniesienia na nie zażalenia (art. 394 § 1 in principio względnie art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c.), może ono zostać zmienione lub uchylone, a więc do chwili jego uprawomocnienia się skutek czynności w postaci podniesienia zarzutu zapisu na sąd polubowny nie jest jeszcze ostateczny (por. także art. 222 zdanie pierwsze k.p.c.).

W rezultacie należy przyjąć, że dopuszczalne jest cofnięcie zarzutu zapisu na sąd polubowny w toku postępowania wywołanego wniesieniem zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji rozstrzygające w przedmiocie zasadności tego zarzutu. Sąd drugiej instancji powinien przy rozpoznawaniu zażalenia wziąć pod uwagę cofnięcie przez pozwanego zarzutu zapisu na sąd polubowny i uchylić zaskarżone postanowienie, bez względu na to, czy na jego mocy pozew został odrzucony, czy też nastąpiła odmowa odrzucenia pozwu (art. 316 § 1 w związku z art. 391 § 1 i art. 397 § 2 zdanie pierwsze k.p.c.). Nie wchodzi natomiast w grę umorzenie postępowania wywołanego wniesieniem zażalenia.

Uchwała SN z dnia 4 czerwca 2009 r., III CZP 29/09

Standard: 48730 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy