Uzasadnienie z urzędu sądu II instancji wyroku oraz postanowienie (art. 387 § 1 k.p.c.)

W stanie prawnym ukształtowanym ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1469 ze zm.), sąd drugiej instancji sporządza z urzędu uzasadnienie wydanego na posiedzeniu niejawnym postanowienia o odrzuceniu apelacji i doręcza stronie z urzędu odpis tego postanowienia z uzasadnieniem (art. 387 § 1 i § 3 zd. 3 k.p.c.);

Uchwała SN z dnia 24 stycznia 2023 r., III CZP 127/22

Standard: 66901 (pełna treść orzeczenia)

Sposób sporządzenia uzasadnienia przez sąd drugiej instancji jest odmienny od mechanizmu, jakim posługuje się sąd pierwszej instancji, nawet wówczas, gdy sąd apelacyjny orzeka przeciwnie do sądu pierwszej instancji. W każdym przypadku jasny i jednoznaczny winien być stan faktyczny sprawy, a następnie sąd powinien wyjaśnić podstawę prawną swego rozstrzygnięcia. Nabiera to znaczenia w sytuacji, gdy strona wygrywa spór w pierwszej instancji, a przegrywa sprawę przed sądem drugiej instancji. Wtenczas uzasadnienie sądu odwoławczego musi wyjaśnić podstawy, które przechyliły wagę na rzecz apelującego przeciwnika, w szczególności klarowne powinno być, czy o reformatoryjnym rozstrzygnięciu zadecydowały okoliczności faktyczne, a jeżeli tak to jakie; czy też spór sprowadzał się wyłącznie do wykładni prawa materialnego.

Wyrok SN z dnia 26 września 2018 r., II PK 147/17

Standard: 58988 (pełna treść orzeczenia)

Postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające wniosek strony o doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem w celu wniesienia skargi kasacyjnej jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394[1] § 2 k.p.c. (por. postanowienia SN z 17 lipca 2003 r., II UZ 36/03, oraz z 4 kwietnia 2003 r., I PZ 10/03). Jeżeli postanowienie takie wydane zostało przez Sąd drugiej instancji w sprawie, w której - tak jak w rozpoznawanej - przysługuje skarga kasacyjna, może być ono przedmiotem zażalenia do Sądu Najwyższego (por. postanowienie SN z 15 grudnia 2005 r., I PZ 22/05).

Z kolei postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie i dlatego nie podlega zaskarżeniu zażaleniem (por. uz. uchwały (7) SN z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00).

Postanowienie SN z dnia 14 kwietnia 2008 r., II UZ 28/07

Standard: 48662 (pełna treść orzeczenia)

Z treści art. 387 § 1 k.p.c. wynika, że sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. Postanowienie, którego przedmiotem jest oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego, należy do kategorii postanowień nie kończących postępowania w sprawie, a postanowień takich sąd w postępowaniu apelacyjnym nie uzasadnia z urzędu (por. uz. uchwały (7) SN z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98).

Postanowienie SN z dnia 21 listopada 2002 r., III CKN 1018/00

Standard: 48660 (pełna treść orzeczenia)

Zawarte w art. 387 § 1 k.p.c. sformułowanie: "postanowienie kończące postępowanie w sprawie" odnosi się wyłącznie do postanowień wydanych w postępowaniu apelacyjnym. Prowadzi to do wniosku, iż w postępowaniu apelacyjnym sąd uzasadnia z urzędu - co wynika expressis verbis z art. 387 § 1 k.p.c. - wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. Nie uzasadnia natomiast postanowień nie kończących postępowania w sprawie.

Unormowanie przyjęte w omawianym przepisie jest adekwatne do charakteru postępowania apelacyjnego, w którym sąd drugiej instancji, rozpoznając sprawę merytorycznie, wydaje - z reguły na posiedzeniu jawnym - szereg postanowień nie kończących postępowania w sprawie. Postanowienia te na etapie postępowania apelacyjnego - mimo że w większości wypadków dotyczą tej samej materii, co postanowienia wydane w postępowaniu zażaleniowym (enumeratywna część art. 394 § 1 k.p.c.) - nie spełniają w postępowaniu apelacyjnym już tak istotnej funkcji procesowej, a w niektórych wypadkach nawet tracą rację bytu (zwrot pozwu, rygor natychmiastowej wykonalności, koszty w nakazie zapłaty). Z tych względów nie zachodzi konieczność ich uzasadniania z urzędu. Ratio legis unormowania zawartego w art. 387 § 1 k.p.c. staje się zatem w pełni zrozumiałe.

Wyrażona w art. 387 § 1 k.p.c. zasada uzasadniania z urzędu wyroku sądu drugiej instancji dotyczy każdego wyroku tego sądu, nie wyłączając wyroku uchylającego zaskarżony apelacją wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania, a zatem wyroku nie kończącego postępowania w sprawie. Oznacza to, że sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu każde orzeczenie kończące postępowanie apelacyjne.

Uchwała SN z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98

Standard: 55594 (pełna treść orzeczenia)