Początek biegu przedawnienia przed dniem wymagalności roszczenia, a nawet przed jego powstaniem

Bieg przedawnienia może rozpocząć się przed dniem wymagalności roszczenia, a nawet przed jego powstaniem.

W przypadku art. 120 § 1 k.c. początek biegu przedawnienia wyznacza wymagalność roszczenia lub chwila, kiedy roszczenie mogło stać się wymagalne. W sytuacji uregulowanej w art. 442 § 1 k.c. (obecnie 442[1] § 1 k.c.) chodzi o chwilę, w której poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, albo o chwili zajścia zdarzenia wywołującego szkodę, przy czym długość okresu przedawnienia jest odmienna w obu tych przypadkach.

W prawie cywilnym nie obowiązuje zasada, zgodnie z którą bieg przedawnienia nie może się rozpocząć przed nadejściem terminu wymagalności roszczenia ani nawet przed jego powstaniem. W odniesieniu do terminu przedawnienia roszczeń deliktowych zostało to najpełniej wyjaśnione w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 17 lutego 2006 r., III CZP 84/05), zgodnie z którą roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (art. 442 § 1 zd. 2 k.c.), bez względu na to, kiedy szkoda powstała lub się ujawniła. Wskazać przy tym należy, że uchwała ta zgodnie z art. 61 § 6 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, jako uchwała całej izby, uzyskała moc zasady prawnej i zachowała tę moc także na tle przepisów obowiązujących obecnie.

Znaczenie dyscyplinujące dla wierzyciela ma wyłącznie zastrzeżony w art. 442 § 1 (a obecnie 442[1] § 1 k.c.) trzyletni termin biegnący a tempore scientiae. Rola terminu dziesięcioletniego jest inna. Nie zmierza on do dyscyplinowania wierzyciela, ale jest nakierowany na „ograniczenie możliwości skutecznego dochodzenia tego roszczenia w imię wszystkich zasad, które przyświecają idei instytucji przedawnienia roszczeń majątkowych”. Termin ten chroni dłużnika m.in. przed dochodzeniem roszczeń odszkodowawczych po upływie czasu, gdy rzetelne wyjaśnienie okoliczności zdarzenia wywołującego szkodę nie jest już możliwe. Realizuje to podstawowy cel przedawnienia w postaci ochrony stabilności i pewności stosunków społecznych.

Wyrok SN z dnia 22 lutego 2024 r., II CSKP 1575/22

Standard: 80983 (pełna treść orzeczenia)