Początek biegu przedawnienia roszczenia w razie odmowy potwierdzenia umowy przez małżonka

Odmowa potwierdzenia umowy przez uprawnionego małżonka powoduje, iż umowa jest nieważna ex tunc, wobec czego zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia i tym samym roszczenie o jego zwrot, powstają od chwili dokonania świadczenia.

Regulacja zawarta w art. 37 k.r.o., który wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego, nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 120 § 1 zd. 2 k.c. Przepisy art. 37 § 1 i 2 k.r.o. w ogóle nie dotyczą przedawnienia roszczenia o zwrot świadczenia w wypadku, gdy małżonek nie potwierdził umowy zawartej z przekroczeniem zwykłego zarządu majątkiem wspólnym, ani nie modyfikują początku biegu terminu przedawnienia takiego roszczenia w stosunku do przyjętego w art. 120 § 1 zd. 2 k.c. 

Nie skorzystanie z tego uprawnienia pozostaje bez znaczenia dla początku biegu terminu przedawnienia, który jest wyznaczany w sposób obiektywny, wskazany w art. 120 § 1 zd. 2 k.c. i nie mają na niego wpływu czynności zależne od woli dłużnika czy wierzyciela. Podkreślić też trzeba, że skoro przy braku takiej inicjatywy osoby trzeciej, współmałżonek ma niczym nieograniczony czas na potwierdzenie lub odmowę potwierdzenia umowy, to przyjęcie, że przedawnienie biegnie dopiero od odmowy potwierdzenia, którą współmałżonek może wyrazić nawet kilkadziesiąt lat od chwili przekazania nienależnego świadczenia, prowadziłoby nie tylko do uzależnienia wyłącznie od woli wierzyciela początku biegu terminu przedawnienia lecz także do wydłużenia na nieokreślony czas, limitowany tylko długością życia małżonka uprawnionego, terminu przedawnienia roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia i tym samym byłoby oczywiście sprzeczne z art. 120 § 1 i art. 118 k.c. oraz z istotą i funkcją instytucji przedawnienia roszczeń majątkowych.

Z chwilą, gdy powódka w dniu 6 marca 2007 r. odmówiła potwierdzenia umowy zawartej przez jej męża i pozwaną w dniu 16 marca 2000 r., umowa ta stała się nieważna ex tunc . Zobowiązanie pozwanej do zwrotu nienależnego świadczenia wynikającego z tej umowy i roszczenie powódki o jego zwrot istniało od dnia spełnienia przez męża powódki tego świadczenia, tj. od dnia 17 marca 2000 r. Bieg dziesięcioletniego terminu przedawnienia tego roszczenia rozpoczął się zgodnie z art. 120 § 1 zd. 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. od chwili, gdy obiektywnie oceniając powódka mogła wezwać pozwaną do zwrotu nienależnego świadczenia, a pozwana obiektywnie oceniając, mogła je spełnić. W okolicznościach sprawy była to chwila powstania zobowiązania tj. dzień 17 marca 2000 r. plus okres 14 dni przyjmowanych zwyczajowo na spełnienie przez dłużnika świadczenia. Termin przedawnienia rozpoczął zatem bieg w dniu 1 kwietnia 2000 r. i upłynął w dniu 1 kwietnia 2010 r

Wyrok SN z dnia 16 grudnia 2014 r., III CSK 36/14

Standard: 48466 (pełna treść orzeczenia)