Wymagalność roszczenia o naprawienie szkody wywołanej niezgodną z prawem decyzją

Zobowiązanie Skarbu Państwa do naprawienia szkody, spowodowanej wydaniem decyzji uznanej za niezgodną z prawem lub uchylonej z tego powodu, powstaje z chwilą spełnienia się przesłanek, z którymi ustawa łączy jego powstanie. Dla oceny powstania tego zobowiązania decydujące znaczenie ma więc to kiedy nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę, kiedy pojawiła się szkoda oraz czy pomiędzy decyzją niezgodną z prawem a szkodą istnieje adekwatny związek przyczynowy.

Przy zobowiązaniach, dla których podstawę prawna stanowi art. 160 k.p.a., ustawodawca wyraźnie odróżnia momentu powstania samego zobowiązania i roszczenia o odszkodowanie, od chwili wymagalności takiego roszczenia.

Wymagalność roszczeń wynikających z takiego zobowiązania oraz ich przedawnienie zostało w art. 160 § 6 k.p.a. związane - inaczej niż przy innych czynach niedozwolonych - z chwilą gdy stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji wyrządzającej szkodę lub decyzja stwierdzająca, że decyzja wyrządzająca szkodę, została wydana z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. Takie rozróżnienie pomiędzy skutkami powstania zobowiązania Skarbu Państwa do naprawienia szkody spowodowanej wydaniem decyzji administracyjnej a wymagalnością i przedawnieniem wynikających z niego roszczeń znalazło swoje wyraźne potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

W uchwale siedmiu sędziów z dnia z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 99/2006 Sąd Najwyższy wskazał, że dla ustalenia osoby odpowiedzialnej za szkodę wywołaną wydaniem decyzji administracyjnej decydujące znaczenie ma to kiedy została ona wydana. Z drugiej strony za ugruntowane w orzecznictwie tego Sądu można uznać stanowisko, że wymagalność roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej wydaniem decyzji administracyjnej zostało uregulowane wyłącznie w art. 160 § 6 k.p.a. i nie stosuje się w tym wypadku przepisów ogólnych o czynach niedozwolonych; tak Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 26 stycznia 1989 r., III CZP 58/1988 oraz w uchwale siedmiu sędziów z dnia z dnia 26 kwietnia 2006 r., III CZP 125/05).

Wymagalności roszczenia o naprawienie szkody, która powstała w majątku powodów po 17 października 1997 r. nie można więc wiązać z chwilą powstania samego zobowiązania do naprawienia szkody (wydania decyzji administracyjnej, która szkodę wyrządziła). Jeżeli co jest oczywiste powodowie nie mogli korzystać z nieruchomości, której pozbawiła ich decyzje wydane w 1949 r. i 1962 r., także po 17 października 1997 r., a roszczenie w świetle art. 160 § 6 k.p.a. nie uległo przedawnieniu, to ich powództwo w tym zakresie zasługuje na uwzględnienie. Roszczenie to przysługuje powodom do momentu, kiedy odzyskali tytuł prawny do nieruchomości lub odszkodowanie wyrównujące im szkodę spowodowaną wydaniem decyzji, które pozbawiły ich poprzedników prawnych prawa władania tą nieruchomością.

Wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2008 r., I CSK 464/07

Standard: 48320 (pełna treść orzeczenia)

Ustawodawca wymagalność, szczególnego roszczenia odszkodowawczego przewidzianego w art. 160 k.p.a., związał z dniem w którym stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji wydanej z naruszeniem prawa przewidzianego w art. 156 § 1 k.p.a. Nie jest wiec istotne dla ustalenia początku biegu przedawnienia w tym przypadku kiedy szkoda powstała lecz właśnie to czy wskazana w tym przepisie decyzja administracyjna stała się ostateczna.

Oczywiście, dla bytu roszczenia odszkodowawczego podstawowe znaczenie ma fakt, czy występujący z takim roszczeniem podmiot poniósł szkodę. Skoro jednak, w rozpatrywanej sprawie, istniała już ostateczna decyzja Prezesa Głównego Urzędu Ceł, stwierdzająca nieważność decyzji z 21 sierpnia 1992 r. stanowiącej źródło szkody jaką poniosła strona powodowa, to – zgodnie z jednoznacznym brzmieniem art. 160 § 6 k.p.a. – rozpoczął się bieg trzyletniego terminu dla dochodzenia roszczenia odszkodowawczego. Strona powodowa była więc zobowiązana do podjęcia w tym terminie czynności zmierzającej bezpośrednio do: dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Tylko taka bowiem czynność mogła zgodnie z przepisem art. 123 § 1 pkt 1 k.c., przerwać bieg przedawnienia.

Wyrok SN z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 63/01

Standard: 48323 (pełna treść orzeczenia)