Koszty procesu w razie uniewinnia lub umorzenia postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego (art. 632 pkt 1 k.p.k.)
Koszty w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania (art. 632 k.p.k.) Zasądzenie kosztów w sprawach z oskarżenia prywatnego (art. 628 k.p.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Generalna zasada, wynikająca z art. 632 pkt 1 k.p.k. jest taka, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w sprawach z oskarżenia prywatnego, w razie uniewinnienia oskarżonego koszty procesu ponosi oskarżyciel prywatny (zgodnie z treścią art. 640 k.p.k. zasada ta dotyczy również oskarżyciela posiłkowego).
Postanowienie SN z dnia 14 czerwca 2016 r., WZ 6/16
Standard: 71729 (pełna treść orzeczenia)
Zasadą w postępowaniu karnym jest, że strona uniewinniona nie ponosi kosztów postępowania. Jest to zasada zgeneralizowana, dotycząca nie tylko spraw z oskarżenia prywatnego.
Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie (wyrok z 12 czerwca 2002 r.,P 13/01 stwierdził, że regulacje prawne nie mogą powodować sytuacji, w której strona uzyskująca rozstrzygnięcie zgodne ze stanowiskiem zajmowanym przez siebie w postępowaniu sądowym, nie mogłaby domagać się uwzględnienia zwrotu poniesionych przez nią wydatków, wskazanych w przepisach ogólnych.
W innym rozstrzygnięciu (w wyroku z 6 września 2001 r., sygn. P 3/01) powiedziano, iż zasada równości przejawia się i w tym, że każdy obywatel ma równe prawo do sądu oraz do rzetelnego rozpoznania jego sprawy, wymaga jego odniesienia także do kwestii kosztów sądowych. Dlatego zasada, iż do zwrotu kosztów jest zobowiązany ten, czyje stanowisko nie utrzymało się w toku postępowania, zaś osoba, której racje uznano w wyroku - może liczyć na zwrot swoich uzasadnionych wydatków - musi być uznana za odpowiadającą zasadzie równości i sprawiedliwości.
Skarżący uważa, że należy zróżnicować sytuację oskarżyciela prywatnego w zakresie obowiązku pokrycia przezeń kosztów postępowania sądowego wówczas, gdy uniewinnienie oskarżonego nastąpiło w wyniku ustalenia przez sąd istnienia kontratypu. W takim bowiem wypadku - według skarżącego uniewinnienie nie powinno prowadzić do obciążenia oskarżyciela prywatnego. Wypada zatem wskazać, że w takim wypadku albo należałoby uznać, że koszty ma ponieść uniewinniony, albo uznać, że powinien je ponosić Skarb Państwa. Rozwiązanie pierwsze wprowadzałoby systemowe zróżnicowanie sytuacji uniewinnionego, w zależności od przyczyny, która spoczywałaby u podstaw uniewinnienie. Z punktu widzenia celów postępowania karnego byłoby to różnicowanie nieuzasadnione, także na tle wspomnianej zasady równości w dostępie do sprawiedliwości (w zakresie unormowania kwestii kosztów sądowych). Nie sposób jest znaleźć uzasadnienie dla wyeliminowania obowiązku zwrotu kosztów procesu na rzecz uniewinnionego oskarżonego przez oskarżyciela prywatnego, przy jednoczesnym utrzymaniu obligatoryjnego orzekania zwrotu kosztów przez skazanego na rzecz oskarżyciela prywatnego.
Regulacja, według której oskarżony musiałby liczyć się z tym, że w razie uniewinnienia nie miałby podstawy do dochodzenia zwrotu wydatków z tytułu ustanowionej dla siebie obrony, byłaby narażona na zarzut ograniczenia prawa oskarżonego do obrony, wyrażonego w art. 42 ust. 2 Konstytucji. Rozwiązanie zaś, zgodnie z którym koszty w takim wypadku miałby ponieść Skarb Państwa byłoby niezrozumiałe, ponieważ postępowanie z oskarżenia prywatnego ma w znacznym stopniu na celu ochronę interesu oskarżyciela prywatnego; interes publiczny (który uzasadniać mógłby ponoszenie ekonomicznych ciężarów postępowania przez Skarb Państwa) pozostaje tu wyraźnie na drugim planie. W tej sytuacji zmiana zasady wyrażonej w art. 632 pkt 1 k.p.k., w obu wariantach do których prowadziłoby stanowisko wyrażone w skardze - nie może być uznane za eliminację stanu niekonstytucyjnego i przywrócenie konstytucyjności.
Zarzut niekonstytucyjności kontrolowanej zasady nie daje się utrzymać, zaś skutki wyeliminowania zasady wynikającej z art. 632 pkt 1 k.p.k. (przerzucenie kosztów postępowania na osobę uniewinniona lub na Skarb Państwa w zakresie o którym mówi skarga konstytucyjna) prowadziłyby do rezultatów sprzecznych z aksjologią konstytucyjną.
Nie ma żadnych powodów, w tym także konstytucyjnych, do różnicowania znaczenia wyroku uniewinniającego w stosunku do osoby wobec której toczyło się postępowanie karne, w zależności od tego, co zadecydowało o uniewinnieniu i różnicowania "podstaw uniewinnienia", nawet gdyby różnicowanie takie miało by mieć znaczenie wyłącznie przy zasądzaniu kosztów.
Dlatego też art. 632 pkt 1 k.p.k., w zakresie w jakim w sprawach z oskarżenia prywatnego - w razie uniewinnienia oskarżonego orzeczeniem wydanym na podstawie art. 179 § 1 k.k. z 1969 r. - nakazuje obciążyć kosztami procesu oskarżyciela prywatnego nie tylko nie narusza konstytucyjnego prawa do sądu ani zasad sprawiedliwości społecznej przy podziale kosztów procesu ale wręcz zapewnia słuszną rekompensatę niesłusznie oskarżonym, co jest zgodne z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Wyrok TK z dnia 30 marca 2004 r., SK 14/03
Standard: 4142 (pełna treść orzeczenia)