Wykonanie orzeczenia sądu za pomocą środków przewidzianych w art. 598[6] i nast. k.p.c.

Sąd, który wydał na wniosek uprawnionego postanowienie zlecające kuratorowi sądowemu przymusowe odebranie dziecka (art. 598[6] k.p.c.), jest zobligowany do zapewnienia, by postępowanie wykonawcze przebiegało w taki sposób, by dobro dziecka nie zostało naruszone, zwłaszcza by nie doznało ono krzywdy fizycznej lub moralnej. Może to skutkować wstrzymaniem wykonania orzeczenia do czasu ustania stanu zagrożenia i wydaniem stosownych zarządzeń zapewniających przeprowadzenie procedury wydania dziecka w sposób nie naruszający jego dobra, w tym zmierzających do przywrócenia lub wzmocnienia więzi między dzieckiem a rodzicem, który ma przejąć nad nim pieczę, zneutralizowania postępowania rodziców, pochłoniętych własnym sporem, nie dostrzegających potrzeb dziecka i czyniących z jego wydania zdarzenie traumatyczne, pociągające za sobą znaczne ryzyko szkód psychicznych (art. 598[12] k.p.c.).

Okoliczności powyższego rodzaju nie stanowią - wobec treści art. 598[5] § 5 k.p.c. - podstawy zmiany prawomocnego postanowienia nakazującego powrót dziecka, ale mogą uzasadniać czasowe wstrzymanie jego wykonania (art. 598[12] § 2 k.p.c.) i podjęcie w tym czasie wszystkich środków, których można rozsądnie oczekiwać, ułatwiających realizację postanowienia powrotowego oraz złagodzenie trudnej dla dziecka sytuacji z tym związanej, w tym odpowiedniego zorganizowania kolejnej próby jego odbioru. W tym czasie rodzic inicjujący postępowanie wykonawcze również może podjąć kroki ułatwiające organizację powrotu dziecka, do czasu rozstrzygnięcia sporu o opiekę.

Postanowienie SN z dnia 17 marca 2021 r., I CSKP 38/21

Standard: 52179 (pełna treść orzeczenia)

De lege lata art. 598[6] k.p.c. nie zawiera odpowiednich środków, które można by zastosować w celu efektywnego wymuszenia wykonania orzeczenia ustalającego kontakty uprawnionego z dzieckiem w obecności osoby wykonującej pieczę nad dzieckiem. W takiej sytuacji czynności kuratora sądowego musiałyby polegać na próbach osobistej perswazji wobec zobowiązanego celem umożliwienia wykonania orzeczenia sądu, jednak bez współdziałania tej osoby nie można by doprowadzić do wykonania orzeczenia ustalającego omawianą formę kontaktów z dzieckiem.

Wykonanie orzeczenia sądu dotyczącego kontaktów z dzieckiem w ramach postępowania opiekuńczego wiąże się niekiedy z koniecznością bezpośredniego oddziaływania zastosowanego środka wobec dziecka, co naraża je na ujemne przeżycia psychiczne związane z taką formą wykonania orzeczenia sądowego. Z tego względu środki przymusowego wykonania orzeczenia przewidziane w postępowaniu opiekuńczym nie służą niekiedy budowaniu na przyszłość prawidłowych stosunków pomiędzy dzieckiem a osobą uprawnioną do kontaktów z dzieckiem.

Wykonanie orzeczenia sądu za pomocą środków przewidzianych w art. 598[6] i nast. k.p.c., mimo że formalnie uzasadnione, może więc kolidować z dobrem dziecka, w związku z czym zastosowanie tych przepisów powinno być ograniczone tylko do przypadków wyraźnie wskazanych, tj. wówczas, gdy wykonanie orzeczenia wiąże się z koniecznością odebrania dziecka.

Uchwała SN z dnia 18 marca 2011 r., III CZP 139/10

Standard: 53277 (pełna treść orzeczenia)