Powaga rzeczy osądzonej i zasady jej ustalania

Powaga rzeczy osądzonej jest negatywnym aspektem prawomocności materialnej wyroku i negatywną bezwzględną przesłanką procesową, stojącą na przeszkodzie merytorycznemu orzekaniu w tej samej sprawie, między tymi samymi stronami (art. 366 k.p.c.).

Merytoryczne orzekanie w warunkach powagi rzeczy osądzonej prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 3 k.p.c.).

Powaga rzeczy osądzonej zakłada tożsamość przedmiotową i podmiotową sprawy. Granice przedmiotu sprawy, a w konsekwencji przedmiotowe granice powagi rzeczy osądzonej, determinuje przytoczone w pozwie żądanie i identyfikujące je okoliczności faktyczne (art. 187 § 1, art. 321 § 1 i art. 325 k.p.c.).

Powagą rzeczy osądzonej jest objęte rozstrzygnięcie o rozumianym w ten sposób przedmiocie sprawy zawarte w sentencji wyroku; poza jej granicami pozostaje natomiast ocena kwestii wstępnych (prejudycjalnych), które nie były objęte żądaniem, lecz sąd musiał je rozstrzygnąć dążąc do wydania orzeczenia co do istoty sprawy, choćby wyraźne stanowisko w tym zakresie znalazło wyraz w motywach wyroku (por. w nowszym orzecznictwie uchwała SN z dnia 20 stycznia 2022 r., III CZP 23/22, wyrok SN z dnia 12 marca 2020 r., IV CSK 584/18, postanowienia SN z dnia 26 kwietnia 2019 r., V CSK 180/18, z dnia 23 czerwca 2020 r., IV CSK 77/20, z dnia 29 października 2021 r., III CZP 64/20 i z dnia 11 marca 2022 r., III CZ 128/22).

Wyrok SN z dnia 16 czerwca 2023 r., II CSKP 461/22

Standard: 72763 (pełna treść orzeczenia)

Prawomocny wyrok korzysta z powagi rzeczy osądzonej w określonym zakresie przedmiotowym. O tym, czy w nowym procesie chodzi o tę samą, czy też inną podstawę faktyczną sporu, decyduje stan faktyczny, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w poprzednim procesie, a nie to, czy powód istniejące i istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty zgłosił. Powagę rzeczy osądzonej należy więc oceniać według istoty orzeczenia w związku ze stanem sprawy, który był podstawą rozstrzygnięcia.

Uchwała SN z dnia 12 lipca 2018 r., III CZP 3/18

Standard: 46244 (pełna treść orzeczenia)