Wyłączenie sędziego na podstawie art. 48 § 1 pkt 4 k.p.c.

Sędzia jest wyłączony z mocy ustawy tylko w sprawach, w których - będąc radcą prawnym - świadczył pomoc prawną stronie (art. 48 § 1 pkt 4 k.p.c.).

Art. 48 § 1 pkt 4 k.p.c. pozostaje przepisem ukierunkowanym „na konkretną sprawę” i nie objmuje wszystkich spraw podmiotu, w których sędzia w przeszłości był radcą prawnym. Za taką wykładnią przemawiają przede wszystkim argumenty językowe, użyta bowiem w omawianym przepisie fraza „w sprawach, w których” odnosi się jednoznacznie zarówno do sędziego - byłego pełnomocnika, jak i sędziego – byłego radcy prawnego.

Uwzględniając charakter obsługi prawnej świadczonej przez radców prawnych, a także pierwiastek temporalny, czyli upływ czasu między świadczeniem tej pomocy a pełnieniem urzędu sędziego, trzeba zanegować tezę, że zatrudnienie radcy prawnego na podstawie stosunku pracy, co nie jest współcześnie wyłączone (art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 507), wyposaża go w kompleksową wiedzę o sytuacji prawnej pracodawcy (mocodawcy), uniemożliwiającą mu później - jako sędziemu - bezstronne osądzenie wszystkich spraw z udziałem tego mocodawcy.

Oczywiście, w konkretnej sytuacji mogą wystąpić okoliczności wywołujące wątpliwość co do bezstronności sędziego, wypływające z tego, że będąc radcą prawnym strony świadczył jej pomoc prawną (iudex suspectus) także w innych sprawach, nie uzasadniają one jednak wprowadzania tu jakiegokolwiek automatyzmu; w takiej sytuacji strona może złożyć wniosek o wyłączenie sędziego na podstawie art. 49 k.p.c., należycie go uzasadniając i wykazując swoje racje.

Uchwała SN z dnia 13 maja 2015 r., III CZP 10/15

Standard: 48094 (pełna treść orzeczenia)