Upadek tytułu prawnorodzinnego do lokalu z chwilą ustania małżeństwa

W wyroku z dnia 21 marca 2006 r., V CSK 185/05 SN wyraził pogląd, że małżonek, którego prawo do korzystania z mieszkania wynika z art. 28[1] KRO, jest lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm., dalej "ustawa").

Przyjęcie, że małżonek jest lokatorem w rozumieniu tej ustawy, wywołuje ten skutek, iż może on na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy wystąpić z powództwem o eksmisję małżonka, który swym rażąco nagannym zachowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. Z chwilą orzeczenia rozwodu małżonek traci uprawnienie do korzystania z mieszkania wynikające z unormowania zawartego w art. 28[1] KRO, to tym samym traci status lokatora w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 u.p.l. W konsekwencji z tą też chwilą przestaje być uprawniony do żądania na podstawie art. 13 § 2 u.p.l. eksmisji byłego małżonka wyłącznie uprawnionego do lokalu.

Wprawdzie w sprawie rozwodowej małżonkowi przysługuje uprawnienie wynikające z art. 28[1] KRO i pozostaje on lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 u.p.l., a w konsekwencji jest podmiotem uprawnionym do wytoczenia powództwa na podstawie art. 13 ust. 2 u.p.l., niemniej na podstawie w art. 58 § 2 zd. 2 KRO eksmisja może być orzeczona tylko w razie rozwiązania małżeństwa, w następstwie czego to rodzinne uprawnienie do mieszkania wygasa i małżonek staje się byłym współmałżonkiem małżonka wyłącznie uprawnionego, tracąc jednocześnie status współlokatora, a w konsekwencji staje się osobą, której nie przysługuje jakikolwiek (samoistny ani pochodny) tytuł prawny do mieszkania. 

Mając na uwadze procesowy aspekt unormowania zawartego w art. 58 § 2 zd. 2 KRO, tj. że orzeczenie eksmisji w wyroku rozwodowym jest dopuszczalne na wypadek rozwiązania nim małżeństwa, materialna ocena tej normy powinna uwzględniać założenie orzeczenia rozwodu. Potwierdza to struktura wyroku rozwodowego, w którym dopiero po wyrzeczeniu rozwiązania małżeństwa następuje rozstrzygnięcie w przedmiocie eksmisji.

Skoro tytuł prawnorodzinny odpada na wypadek ustania małżeństwa, to unormowanie zawarte w art. 28[1] KRO nie przemawia za dopuszczalnością orzekania w wyroku rozwodowym eksmisji małżonka wyłącznie uprawnionego do lokalu.

Pogląd przeciwny byłby nieracjonalny chociażby z tego względu, że eksmitowany wyrokiem rozwodowym małżonek, dysponujący wyłącznym tytułem prawnym do mieszkania, mógłby natychmiast po jego prawomocności wystąpić z żądaniem opuszczenia mieszkania przez byłego małżonka. Zatem w wyroku orzekającym rozwód nie można orzec eksmisji małżonka, któremu przysługuje lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, stanowiące jego majątek osobisty.

Uchwała SN z dnia 23 lipca 2008 r., III CZP 73/08

Standard: 47993 (pełna treść orzeczenia)