Podstawienie procesowe syndyka w miejsce pokrzywdzonych wierzycieli w razie wytoczenia powództwa z art. 527 k.c.

Po ogłoszeniu upadłości legitymację czynną do wszystkich procesów aktualnych i przyszłych przeciwko osobie trzeciej o uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną (art. 527-534 k.c.) dotyczących majątku, który – gdyby nie czynność upadłego z osobą trzecią – znajdowałby się w masie upadłości, ma wyłącznie syndyk (art. 132 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 2344, ze zm.).

Zgodnie z art. 132 ust. 1 Pr. up. po ogłoszeniu upadłości legitymację czynną do wszystkich procesów aktualnych i przyszłych, przeciwko osobie trzeciej o uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną (art. 527- 534 k.c.) dotyczących majątku, który - gdyby nie czynność upadłego z osobą trzecią - znajdowałby się w masie upadłości, ma wyłącznie syndyk. Wynika to z faktu, że działa on w interesie wszystkich pokrzywdzonych wierzycieli celem zapewnienia im możliwości zaspokojenia w postępowaniu upadłościowym. Regulacja ta ma zapobiegać sytuacjom, gdy po ogłoszeniu upadłości poszczególni wierzyciele w swoim indywidualnym interesie mogliby zainicjować lub kontynuować wcześniej wszczęty proces o uznanie czynności za bezskuteczne i uzyskać korzyść z uszczerbkiem dla innych wierzycieli upadłego dłużnika. Celem postępowania upadłościowego jest bowiem szybkie, efektywne i równomierne zaspokojenie wszystkich wierzycieli z całego majątku dłużnika. W kolizji z tym celem stałoby pozostawienie poszczególnym wierzycielom upadłego, równolegle z syndykiem, uprawnienia do wystąpienia z powództwem o uznanie czynności prawnych dłużnika za bezskuteczne, popieranie takiego powództwa, jak również wyegzekwowanie przyznanego nim świadczenia po ogłoszeniu upadłości dłużnika (argument a contrario z art. 133 ust. 4 Pr. up.).

 Wyrok SN z dnia 28 maja 2021 r., III CSKP 28/21

Standard: 63762 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Ogłoszenie upadłości i ustanowienie syndyka powoduje nabycie przez syndyka legitymacji procesowej do wszystkich procesach – aktualnych i przyszłych – jeżeli dotyczą one mienia wchodzącego do masy upadłości (art. 132 ust. 1 i 133 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego). Bezwzględne podstawienie procesowe daje syndykowi w tych procesach wyłączną legitymację procesową.

Zgodnie z art. 132 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego powództwo w przedmiocie bezskuteczności czynności upadłego dłużnika może wytoczyć syndyk, nadzorca sądowy i zarządca. Przytoczony przepis dotyczy zarówno powództwa o ustalenie w rozumieniu art. 189 k.p.c., że dokonana przez upadłego dłużnika czynność prawna jest z mocy samego prawa bezskuteczna w stosunku do masy upadłości (art. 127 i art. 128 prawa upadłościowego i naprawczego), jak i uznania czynności prawnej upadłego dłużnika za bezskuteczną na podstawie art. 527 k.c., z powodu dokonana jej z pokrzywdzeniem wierzycieli (art. 131 prawa upadłościowego i naprawczego.).

Chodzi tu tylko o powództwa, których przedmiotem jest mienie należące do masy upadłości. Jeżeli wymienione powództwa nie dotyczą mienia wchodzącego w skład masy upadłości, to mogą je wytoczyć – także po ogłoszeniu upadłości – wierzyciele upadłego.

Upadłość nie wywiera żadnego wpływu na mienie dłużnika, które nie wchodzi w skład masy upadłości.

W procesie, w którym syndyk na podstawie art. 132 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego wytacza powództwa o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej upadłego dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, zachodzi podstawienie procesowe syndyka w miejsce pokrzywdzonych wierzycieli. Wspomniane podstawienie polega na tym, że w procesie zamiast podmiotu będącego stroną w znaczeniu materialnym występuje jako strona w znaczeniu procesowym inny podmiot, eliminując przy tym w sposób pierwotny albo następczy możność takiego wystąpienia przez stronę w znaczeniu materialnym. 

 Wyrok SN z dnia 3 października 2008 r., I CSK 93/08

Standard: 63763 (pełna treść orzeczenia)