Prawa podstawowe; Karta Praw Podstawowych UE

Prawa podstawowe nie są bowiem prerogatywami o charakterze absolutnym, lecz należy je postrzegać w świetle ich funkcji społecznej i wyważyć względem innych praw podstawowych. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z tych praw podstawowych muszą zgodnie z art. 52 ust. 1 Karty być przewidziane ustawą i szanować istotę wspomnianych praw podstawowych oraz zasadę proporcjonalności. Na podstawie tej ostatniej zasady ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób. Powinny one odbywać się w granicach tego, co absolutnie konieczne, a uregulowanie tych ograniczeń musi zawierać jasne i precyzyjne zasady regulujące ich zakres i stosowanie (wyrok z dnia 30 stycznia 2024 r., Direktor na Glavna direktsia „Natsionalna politsia” pri MVR – Sofia, C-118/22).

Wymóg niezbędności ograniczenia nie jest spełniony, jeżeli zamierzony cel interesu ogólnego można racjonalnie osiągnąć w równie skuteczny sposób za pomocą innych środków, w mniejszym stopniu naruszających prawa podstawowe osób, których dane dotyczą (zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2024 r., Direktor na Glavna direktsia „Natsionalna politsia” pri MVR – Sofia, C-118/22).

Wymóg konieczności jest spełniony, gdy cel zamierzony nie może zostać racjonalnie osiągnięty w sposób równie skuteczny za pomocą innych środków, w mniejszym stopniu naruszających prawa podstawowe osób, których dane dotyczą.

Proporcjonalności ograniczenia w korzystaniu z praw wymaga wyważenia wszystkich istotnych okoliczności danego przypadku (zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2024 r., Direktor na Glavna direktsia „Natsionalna politsia” pri MVR – Sofia, C-118/22). Okoliczności te obejmują w szczególności wagę wprowadzonego w ten sposób ograniczenia w korzystaniu z rozpatrywanych praw podstawowych.

Wyrok TSUE z dnia 4 października 2024 r., C-548/21

Standard: 83980 (pełna treść orzeczenia)

W przypadku gdy spornych jest szereg praw podstawowych, ocena przestrzegania zasady proporcjonalności powinna odbywać się w poszanowaniu koniecznego pogodzenia wymogów związanych z ochroną poszczególnych praw i właściwej równowagi między nimi (zob. podobnie wyrok z dnia 22 stycznia 2013 r., Sky Österreich C‑283/11).

Orzecznictwa Trybunału nie należy rozumieć w ten sposób, że zasada skuteczności prawa Unii i poszanowanie prawa do skutecznej ochrony sądowej, zagwarantowane w art. 47 akapit pierwszy karty, zobowiązują sąd krajowy do niestosowania przepisu prawa krajowego lub jego jedynej wykładni, którą uważa on za zgodną z konstytucją krajową, jeżeli w ten sposób naruszyłby inne prawo podstawowe zagwarantowane przez prawo Unii. Jak wynika bowiem z art. 52 ust. 1 karty, prawo do skutecznej ochrony sądowej nie jest prawem o charakterze bezwzględnym i może podlegać ograniczeniom, w szczególności w celu ochrony praw i wolności innych osób. 

Wyrok TSUE z dnia 19 grudnia 2019 r., C-752/18

Standard: 72931 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 51 ust. 1 karty jej postanowienia mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim państwa te stosują prawo Unii. Zgodnie z ust. 2 tego artykułu karta nie tylko nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, ale także „nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w traktatach”. Trybunał dokonuje zatem, w świetle karty, wykładni prawa Unii w granicach przyznanych jej kompetencji (wyrok z dnia 10 lipca 2014 r., Julián Hernández i in., C-198/13).

Pojęcie „stosowania” użyte w tym art. 51 potwierdza orzecznictwo Trybunału dotyczące możliwości stosowania praw podstawowych Unii jako ogólnych zasad prawa Unii wypracowanych przed wejściem w życie karty; zgodnie z tymi wyjaśnieniami wymóg poszanowania praw podstawowych gwarantowanych w prawie Unii jest wiążący dla państw członkowskich wyłącznie wtedy, gdy działają one w ramach stosowania prawa Unii (wyrok z dnia 10 lipca 2014 r., Julián Hernández i in., C-198/13).

Pojęcie „stosowania prawa Unii” w rozumieniu art. 51 karty wymaga istnienia związku między aktem prawa Unii a rozpatrywanym środkiem krajowym, który wykracza poza bliskość danych dziedzin lub pośredni wpływ jednej dziedziny na drugą (wyrok z dnia 10 lipca 2014 r., Julián Hernández i in., C-198/13). Trybunał stwierdził w szczególności brak możliwości zastosowania praw podstawowych Unii w kontekście uregulowań krajowych ze względu na okoliczność, że przepisy Unii w danej dziedzinie nie nakładały żadnych zobowiązań na państwa członkowskie w odniesieniu do sytuacji, której dotyczyło postępowanie główne (wyrok z dnia 10 lipca 2014 r., Julián Hernández i in., C-198/13).

Wyrok TSUE z dnia 24 września 2019 r., C-467/19

Standard: 84391 (pełna treść orzeczenia)