Gminne osoby prawne

W świetle art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. O samorządzie gminnym (Dz. U. 2001 r., nr 142, poz. 1591 ze zm; dalej u.s.g.) gmina w celu wykonania swoich działań może tworzyć jednostki organizacyjne. Podmioty, o których mówi ten przepis należą do kategorii: „jednostek organizacyjnych gminy”, „gminnych jednostek organizacyjnych” i „gminnych osób prawnych”.

Gminna osoba prawna jest pojęciem węższym niż jednostka organizacyjna gminy i w ustawie nie określono legalnej definicji tego pojęcia. W tych warunkach określenie „gminna osoba prawna” nie może być rozumiane inaczej, niż to samo pojęcie użyte w identycznym znaczeniu w art. 9 ust. 2 u.s.g. który stanowi, że gmina oraz gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. Dzieje się tak jednak wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie (por. SN. w wyroku z dnia 28 lutego 2006, IIPK 189/05).

Zgodzić się należy z poglądem wskazującym, że gminna osoba prawna to gminna jednostka organizacyjna, która została stworzona przez gminę i ma nadany przymiot osobowości prawnej a ponadto może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.

Jednostką organizacyjną gminy jest równocześnie gminna jednostka organizacyjna, ale nie każda z tych ostatnich należy do pierwszej z wymienionych kategorii. Generalnie jednostka organizacyjna gminy jest podmiotem stanowiącym fragment struktury organizacyjnej gminy i wykonującej zadania należące do zadań własnych gminy (por. WSA w Bydgoszczy w wyroku z dnia 8.01. 2009 r., II SA /Bd 878/08).

Podstawowym źródłem określającym prawne podstawy tworzenia gminnych osób prawnych dla celów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej jest art. 10 ust. pkt. 1 i 2 oraz ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1996r. O gospodarce komunalnej (Dz. U. 2011 r., nr 45, poz. 236- dalej w skrócie „u.g.k.”).

Zgodnie z powyższą normą poza sfera użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki: istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym i występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.

Ponadto gmina może być posiadaczem udziałów lub akcji spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi, oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek ważnych dla rozwoju gminy, w tym klubów sportowych działających w formie spółek kapitałowych.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 21 maja 2015 r., I ACa 77/15

Standard: 47193 (pełna treść orzeczenia)