ENA - charakterystyka

Zgodnie z art. 1 ust. 1 decyzji ramowej, europejski nakaz aresztowania jest decyzją wydawaną przez organ sądowy państwa członkowskiego Unii Europejskiej dotyczącą aresztowania i przekazania do państwa wnioskującego osoby, której dotyczy, w celu prowadzenia tam przeciwko niej postępowania karnego albo w celu wykonania tam kary lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności.

W wyroku z 27 kwietnia 2005 r., sygn. P 1/05, Trybunał Konstytucyjny wskazał już, że koncepcja, na której opiera się decyzja ramowa w sprawie europejskiego nakazu aresztowania, jest osadzona w specyficznych realiach obecnego etapu rozwoju stosunków społecznych, politycznych i prawnych w ramach Unii Europejskiej. Koncepcja europejskiego nakazu aresztowania pozostaje w związku z przyjętą w Konwencji wykonawczej do układu z Schengen z dnia 19 czerwca 1990 r. z Schengen dotyczącej stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (Dz. Urz. UE L 239 z 22.09.2000, s. 19: wyd. specj. - wersja polska - Dz. Urz. UE, rozdz. 19, t. 2, s. 9) zasadą swobodnego przepływu osób w ramach UE. Negatywną konsekwencją swobodnego przepływu osób i braku kontroli na wspólnych granicach wewnętrznych są komplikacje w ściganiu i sądzeniu sprawców przestępstw. Wiąże się z tym konieczność poszukiwania nowych, efektywnych form walki z przestępczością.

Europejski nakaz aresztowania opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń obcych organów wymiaru sprawiedliwości. Wskazuje na to wyraźnie punkt szósty preambuły decyzji ramowej. W istotę koncepcji wzajemnego uznawania obcych orzeczeń wpisana jest akceptacja odmienności pomiędzy poszczególnymi systemami prawnymi i zaufanie do orzeczeń pochodzących od obcych organów wymiaru sprawiedliwości.

Europejski nakaz aresztowania jest ekstradycją w rozumieniu art. 55 Konstytucji (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 kwietnia 2005 r., sygn. P 1/05). Wobec tej instytucji znajdują zatem zastosowanie gwarancje, jakie Konstytucja wiąże z ekstradycją.

Zakres kognicji sądu orzekającego w przedmiocie wykonania europejskiego nakazu aresztowania wyznacza w pierwszej kolejności Konstytucja, a przede wszystkim relewantne tu gwarancje zapisane w art. 55 ust. 4 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji. Skoro, zgodnie z art. 30 Konstytucji, źródło wolności i praw człowieka i obywatela stanowi godność człowieka, a wskazany przepis Konstytucji wyraża prawo podmiotowe (por. K. Działocha, Konstytucyjna koncepcja prawa i jego źródeł w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, wyd. Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006, s. 303 i n.), to na podstawie art. 607p § 1 pkt 5 k.p.k. należy dopuścić możliwość odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania w sytuacji, gdy dla sądu orzekającego w przedmiocie jego wykonania oczywistym jest, że osoba ścigana nie dopuściła się czynu, w związku z którym nakaz europejski został wydany. Takie przekonanie może być następstwem ustalenia poczynionego z inicjatywy osoby, której dotyczy europejski nakaz aresztowania, względnie jej obrońcy, prokuratora jako strony postępowania, jak i ustalenia poczynionego z inicjatywy sądu orzekającego w przedmiocie wykonania europejskiego nakazu aresztowania, czy wręcz ustalenia wynikającego z notoryjności sądowej.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że europejski nakaz aresztowania musi jednoznacznie wskazywać, w związku z jakim czynem został wydany. W przeciwnym razie sąd orzekający w przedmiocie jego wykonania nie mógłby nabrać przekonania, że oczywistym jest, iż osoba ścigana nie dopuściła się czynu, w związku z którym nakaz europejski został wydany. Nieprecyzyjny opis czynu uniemożliwiałby zatem w szczególności uruchomienie przesłanki obligatoryjnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania określonej w art. 607p § 1 pkt 5 k.p.k. w zakresie wskazanym powyżej.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że uwzględnienie okoliczności, tj. 1) sytuacji, gdy dla sądu orzekającego w przedmiocie jego wykonania oczywistym jest, że osoba ścigana nie dopuściła się czynu, w związku z którym nakaz europejski został wydany oraz 2) w wypadku, gdy opis czynu, którego dotyczy europejski nakaz aresztowania, jest nieprecyzyjny w stopniu uniemożliwiającym rozstrzygnięcie w przedmiocie wykonania takiego wniosku, jest możliwe w ramach przesłanki odmowy określonej w art. 607p § 1 pkt 5 k.p.k., ujętej na płaszczyźnie konstytucyjnej w art. 55 ust. 4 Konstytucji. Jest tu kwestią drugorzędną to, w jaki sposób powyższa przeszkoda przekazania zostanie uwzględniona w konkretnej sprawie, a w szczególności to, czy odmowa przekazania zostanie poprzedzona zwróceniem się do państwa wydania europejskiego nakazu aresztowania w trybie art. 607z k.p.k. o uzupełnienie informacji z jednoczesnym wskazaniem nowych okoliczności ujawnionych w sprawie z nadzieją, że powołanie się na te okoliczności doprowadzi do cofnięcia europejskiego nakazu aresztowania przez państwo wydania. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że powyższe stwierdzenie nie powinno być utożsamiane z otwarciem sądowi orzekającemu w przedmiocie wykonania europejskiego nakazu aresztowania drogi do prowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego w kwestii winy osoby ściganej.

Wyrok TK z dnia 5 października 2010 r., SK 26/08, OTK-A 2010/8/73, Dz.U.2010/189/1273

Standard: 4086 (pełna treść orzeczenia)