Przeniesienie służebności przesyłu; obrót przedsiębiorstwem przesyłowym (art. 305[3] k.c.)

W art. 305[3] § 1 k.c. chodzi o nabycie przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym, którym posługuje się art. 55[1] k.c. Służebność przesyłu jest bowiem jednym ze składników przedsiębiorstwa, o których mowa w powołanym przepisie. Jak słusznie wskazuje się w doktrynie, ustawodawca przyjmuje otwarty katalog składników materialnych i niematerialnych tworzących przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym. Składnikami niematerialnymi mogą być również prawa związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, co oznacza, że w skład przedsiębiorstwa może wchodzić także służebność przesyłu.

W przypadku nabycia przedsiębiorstwa, służebność przesyłu przechodzi na nabywcę, pod warunkiem że jest on przedsiębiorcą przesyłowym (art. 43[1] k.c.). 

Wyrok SN z dnia 21 marca 2019 r., II CSK 690/17

Standard: 47001 (pełna treść orzeczenia)

Służebność gruntowa oraz służebność zbliżona do służebności przesyłu, jako prawa związane z własnością nieruchomości władnącej lub przedsiębiorstwa przesyłowego, nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu, podobnie jak hipoteka jako prawo akcesoryjne nie może być zbyta bez wierzytelności, którą zabezpiecza. 

Wskazane służebności przechodzą na następcę albo nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. (art. 305[3] § 1 k.c.). 

O ile dla ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego nabytego na podstawie czynności prawnej niezbędna jest forma aktu notarialnego i wpis o charakterze konstytutywnym (art. 245 § 1 k.c. w zw. z art. 158 k.c.), o tyle dla przeniesienia brak wprost wymogu formy, a wpis do księgi wieczystej dotyczy tylko prawa już ujawnionego w księdze wieczystej (art. 245[1] k.c.).

Jeżeli prawo nie jest wpisane do księgi dla przeniesienia wystarczy umowa między uprawnionym a nabywcą. Jego podstawą może być także ustawa, akt administracyjny (z wyłączeniem aktu własności ziemi - por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 169/98, z dnia 13 października 2011 r., V CSK 436/10) bądź inne zdarzenie prawne.

Orzeczenie sądowe stwierdzające nabycie służebności zbliżonych do służebności przesyłu przez Skarb Państwa potwierdza nabycie pierwotne i ma charakter deklaratywny, zatem, dopóki nie zostaną ujawnione w księdze wieczystej, obrót nimi nie wymaga wpisu o charakterze konstytutywnym. Każdy następca prawny tego podmiotu, który zasiedział służebność, nabywa ją już w sposób pochodny (por. postanowienie SN z dnia 11 października 2012 r., III CSK 316/11

Względy związane z charakterem tego rodzaju służebności, ich funkcjonalnym powiązaniem z działalnością przesyłową oznacza, że dla ich przeniesienia wystarczające jest wykazanie przez nabywcę przymiotu przedsiębiorstwa przesyłowego i przejęcia całego lub zorganizowanej części dotychczasowego przedsiębiorstwa, przy czym czynności takie nie muszą indywidualnie oznaczać przenoszonych służebności względem których przedsiębiorstwo jest podmiotem władnącym.

Szczególną formą obrotu przedsiębiorstwem przesyłowym (jego zorganizowaną częścią) jest wnoszenie go jako wkład niepieniężny (aport) do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością w umowie spółki w celu pokrycia udziałów (art. 158 § 1 k.s.h.) lub dla podwyższenia kapitału zakładowego dokonywanego po wpisie spółki do rejestru w celu pokrycia obejmowanych udziałów (art. 158 § 1[2] k.s.h.). 

Postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2014 r., IV CSK 252/13

Standard: 52978 (pełna treść orzeczenia)