Konieczność ustanowienia służebności przesyłu dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych (art. 305[2] k.c.)

Przesłanką ustanowienia służebności przesyłu jest jej „konieczność” dla właściwego korzystania z urządzeń, a celem uregulowanie sytuacji prawnej przedsiębiorcy przesyłowego w relacji w właścicielem nieruchomości. Dla rozstrzygnięcia tej sprawy nie jest konieczne uzyskanie orzeczenia w sprawie o usunięcie urządzeń przesyłowych, bo chociaż może mieć ono wpływ na los już ustanowionej służebności (zmiana treści lub sposobu wykonywania art. 291 k.c., zniesienie art. 295 k.c.), to pozostaje bez wpływu na przesłanki ustanowienia służebności i nie kształtuje treści rozstrzygnięcia w tej sprawie. Inna również jest podstawa faktyczna, poza jedynym faktem wybudowania urządzeń przesyłowych, oraz inny jest cel obu postępowań.

Z uwagi na konstytutywny charakter orzeczenia o ustanowieniu służebności przesyłu stosunku zależności zwłaszcza nie tworzy prymat prawa własności w aspekcie najszerszego władztwa nad nieruchomością. Ograniczenie prawa własności w zakresie korzystania z nieruchomości znajduje oparcie w ustawie, w takich granicach jakie wyznacza przesłanka „konieczności” dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych i tytuł prawny dla przedsiębiorcy przesyłowego do korzystania z cudzej nieruchomości (art. 305[2] § 1 k.c.).

Literalna treść art. 305[1] k.c. wskazuje, że obciążeniu służebnością podlega nieruchomość, na której są posadowione urządzenia przesyłowe. Jak trafnie wskazuje się w doktrynie, jeżeli urządzenia te już istnieją, to można przyjąć domniemanie faktyczne konieczności ich funkcjonowania w miejscu położenia i w takim wypadku ocenie sądu podlega tylko to, czy bez ustanowienia służebności możliwe jest właściwe korzystanie z tych urządzeń przez przedsiębiorcę przesyłowego, ewentualnie jak należy ocenić zakres właściwego koniecznego korzystania, któremu odpowiada zakres ograniczenia korzystania z nieruchomości przez właściciela. Sąd nie ma zatem kompetencji do badania, czy inny przebieg urządzenia przesyłowego na gruncie prowadziłby do mniejszego ograniczenia wykonywania prawa własności albo w ogóle to ograniczenie wyłączał w wyniku uznania, że powinny być one posadowione na innej nieruchomości; sąd nie jest więc uprawniony do nakazania przeniesienia urządzeń przesyłowych lub oddalenia wniosku o ustanowienie służebności z tej przyczyny.

Przesłanka konieczności jest przesłanką o charakterze ocennym i powinna uwzględniać także interes właściciela nieruchomości obciążonej ale w aspekcie dostosowania zakresu służebności zarówno do usprawiedliwionych potrzeb przedsiębiorcy w korzystaniu z posadowionych na gruncie urządzeń, jak i najmniejszego obciążenia nieruchomości.

Postanowienie SN z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 510/15

Standard: 46997 (pełna treść orzeczenia)