Niedopuszczalność ustanowienie służebności przesyłu dla istniejącego urządzenia innego przebiegu niż istniejący

W sprawie z wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o ustanowienie służebności przesyłu dla istniejących urządzeń przesyłowych nie jest dopuszczalne ustanowienie służebności przesyłu według innego przebiegu niż istniejący.

Zgodnie z art. 305[4] k.c., do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. W orzecznictwie wyjaśniono, że sąd nie jest związany żądaniem wniosku co do przeprowadzenia trasy drogi koniecznej (por. postanowienia SN z dnia 21 maja 1968 r., II CRN 190/67; z dnia 11 marca 1970 r., III CRN 36/70; z dnia 12 października 2011 r., II CSK 94/11). Wydaje się, że na tej podstawie można by ustalić inny niż dotychczasowy przebieg urządzenia przesyłowego, jednak odpowiednie stosowanie przepisów o służebnościach gruntowych może dotyczyć kwestii nie unormowanych w art. 305[1] - 305[4] k.c. oraz wymaga uwzględnienia specyfiki służebności przesyłu, wobec czego nie wszystkie unormowania lub wykładnia przepisów dotyczących służebności drogi koniecznej mogą mieć zastosowanie do tej służebności.

Brzmienie art. 305[1] k.c. wskazuje, że obciążeniu służebnością podlega nieruchomość, na której są posadowione urządzenia przesyłowe. Jeżeli urządzenia te już istnieją, to można przyjąć domniemanie faktyczne konieczności ich funkcjonowania w miejscu położenia i w takim wypadku ocenie sądu podlega tylko to, czy bez ustanowienia służebności możliwe jest właściwe korzystanie z tych urządzeń przez przedsiębiorcę przesyłowego, ewentualnie jak należy ocenić zakres koniecznego właściwego korzystania, któremu odpowiada zakres ograniczonego korzystania z nieruchomości przez właściciela.

W konsekwencji sąd nie ma kompetencji do badania, czy inny przebieg urządzenia przesyłowego na gruncie prowadziłby do mniejszego ograniczenia wykonywania prawa własności albo w ogóle to ograniczenie wyłączał w wyniku uznania, że powinny być one posadowione na innej nieruchomości; sąd nie jest więc uprawniony do nakazania przeniesienia urządzeń przesyłowych lub oddalenia wniosku o ustanowenie służebności z tej przyczyny (por. postanowienia SN z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 510/15 i z dnia 29 września 2016 r., V CSK 2/16).

Przedstawione aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego koncentruje się na kwestii związania sądu wskazaną podstawą faktyczną żądania w postaci istnienia na nieruchomości określonych urządzeń przesyłowych oraz w zasadzie wyłącza możliwość ich przeniesienia.

Uchwała SN z dnia 26 lipca 2017 r., III CZP 28/17

Standard: 46996 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Literalna treść art. 305[1] k.c. wskazuje, że obciążeniu służebnością podlega nieruchomość, na której są posadowione urządzenia przesyłowe. Jak trafnie wskazuje się w doktrynie, jeżeli urządzenia te już istnieją, to można przyjąć domniemanie faktyczne konieczności ich funkcjonowania w miejscu położenia i w takim wypadku ocenie sądu podlega tylko to, czy bez ustanowienia służebności możliwe jest właściwe korzystanie z tych urządzeń przez przedsiębiorcę przesyłowego, ewentualnie jak należy ocenić zakres właściwego koniecznego korzystania, któremu odpowiada zakres ograniczenia korzystania z nieruchomości przez właściciela. Sąd nie ma zatem kompetencji do badania, czy inny przebieg urządzenia przesyłowego na gruncie prowadziłby do mniejszego ograniczenia wykonywania prawa własności albo w ogóle to ograniczenie wyłączał w wyniku uznania, że powinny być one posadowione na innej nieruchomości; sąd nie jest więc uprawniony do nakazania przeniesienia urządzeń przesyłowych lub oddalenia wniosku o ustanowienie służebności z tej przyczyny.

Przesłanka konieczności jest przesłanką o charakterze ocennym i powinna uwzględniać także interes właściciela nieruchomości obciążonej ale w aspekcie dostosowania zakresu służebności zarówno do usprawiedliwionych potrzeb przedsiębiorcy w korzystaniu z posadowionych na gruncie urządzeń, jak i najmniejszego obciążenia nieruchomości.

Postanowienie SN z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 510/15

Standard: 46999 (pełna treść orzeczenia)