Wpis zmiany zastawnika w rejestrze zastawów w zw. z przelewem wierzytelności w razie ogłoszenia upadłości

W wypadku ogłoszenia upadłości zastawnika przysługujący mu zastaw rejestrowy (jako ograniczone prawo rzeczowe) wchodzi w skład masy jego upadłości (art. 61 i 62 p.u.n.). Postępowania sądowe mające za przedmiot zastaw rejestrowy przysługujący upadłemu zastawnikowi lub dotyczące tego zastawu są zatem postępowaniami sądowymi dotyczącymi masy upadłości tego zastawnika.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (jedn. tekst: Dz. U. z 2016 r., poz. 297 ze zm., dalej: „u.z.r.”), przeniesienie zastawu rejestrowego może być dokonane tylko wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej tym zastawem, jednak przeniesienie zastawu rejestrowego jest skuteczne od daty wpisu nabywcy do rejestru zastawów. Oznacza to, że przeniesienie wierzytelności może stać się w pełni skuteczne, zanim nastąpi wpis nabywcy jako zastawnika do rejestru zastawów, a więc zanim przejdzie na niego zastaw. Wpis przejścia zastawu rejestrowego na nabywcę wierzytelności ma charakter konstytutywny. Dopóty, dopóki wpis ten nie nastąpi, zastaw rejestrowy przysługuje dotychczasowemu zastawnikowi, tj. zbywcy wierzytelności.

Gdy następuje ogłoszenie upadłości zastawnika, postępowanie o wpis w rejestrze zastawów zmiany zastawnika w związku z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczanej zastawem rejestrowym na jej nabywcę dotyczy masy upadłości zastawnika. Legitymację do jego wszczęcia lub uczestniczenia w nim ma syndyk masy upadłości, który działa w tym postępowaniu na rzecz upadłego zastawnika, ale w imieniu własnym (art. 144 ust. 1 i 2 p.u.n., a obecnie art. 144 ust. 1 i 2 p.u. w związku z art. 39 ust. 1 i art. 44 u.r.z., art. 694[2] § 3 w związku z art. 6941 § 2 k.p.c.). Nie może natomiast wszcząć takiego postępowania, ani brać w nim udziału upadły zastawnik.

W zależności od tego, czy ogłoszenie upadłości zastawnika nastąpi przed wszczęciem postępowania o zmianę wpisu, czy też w jego toku, syndyk powinien występować jako wnioskodawca albo uczestnik od początku, albo postępowanie to – po jego uprzednim zawieszeniu (art. 174 § 1 pkt 4 i § 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) – powinno być podjęte z jego udziałem w miejsce upadłego zastawnika (art. 180 § 1 pkt 5 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).

Z tego punktu widzenia nie ma znaczenia to, czy przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem nastąpiło przed, czy po ogłoszeniu upadłości zastawnika. Rozstrzygające jest natomiast to, że postępowanie o wpis zmiany zastawnika zostaje wszczęte po ogłoszeniu upadłości zastawnika, a gdy wszczęto je wcześniej – że jest prowadzone dalej po tym ogłoszeniu.

Uchwała SN z dnia 18 maja 2017 r., III CZP 6/17

Standard: 46944 (pełna treść orzeczenia)