Zaskarżalność postanowień w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika

Sprawa zaskarżalności wydawanych w pierwszej instancji postanowień w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika nie należy do spraw uregulowanych - w rozumieniu art. 37 zdanie pierwsze p.u. - w ustawie -Prawo upadłościowe, wobec czego do postanowień tych znajduje zastosowania art. 741 k.p.c. w związku z art. 37 zdanie pierwsze p.u.

Zawarty pierwotnie w przepisach ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze (nazwa ustawy obowiązująca przed dniem 1 stycznia 2016 r.) art. 42 stanowił, że zażalenie przysługiwało na postanowienie co do sposobu zabezpieczenia. Budziło wtedy wątpliwości, czy przepis ten stanowił wyczerpującą regulację dopuszczalności zażalenia na postanowienia wydawane w postępowaniu zabezpieczającym w ramach postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz jako lex specialis wyłączał stosowanie art. 741 k.p.c., a tym samym przesądzał, że dopuszczalne było zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu tylko w zakresie sposobu zabezpieczenia, a nie w zakresie zasadności zabezpieczenia.

Ustawą z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. poz. 978 ze zm.) art. 42 p.u. został uchylony z dniem 1 stycznia 2016 r. Tą samą ustawą zmieniono jednak również art. 39 p.u., wprowadzając w nim wyraźną regulację przewidującą, że na postanowienie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego oraz o uchyleniu zajęcia rachunku bankowego przysługuje zażalenie dłużnikowi oraz wierzycielowi prowadzącemu egzekucję (art. 39 ust. 3 p.u.).

W tym stanie rzeczy dawną wątpliwość co do znaczenia uchylonego art. 42 p.u. zastąpiła nowa wątpliwość, sprowadzająca się do pytania, czy art. 39 ust. 3 p.u. wyczerpująco reguluje kwestię zaskarżalności postanowień w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika i wobec tego kwestii tej - jako sprawy uregulowanej w ustawie w rozumieniu art. 37 zdanie pierwsze p.u. - nie obejmuje odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu zabezpieczającym, a tym samym odesłanie to nie rozciąga się na art. 741 k.p.c.

Zagadnienie, czy i w jaki sposób ma zostać zabezpieczony majątek dłużnika, w stosunku do którego złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, ma bardzo istotne znaczenie, ponieważ zastosowanie albo odmowa zastosowania zabezpieczenia, w tym jego określonego sposobu, z jednej strony może wpływać na przyszłą efektywność postępowania upadłościowego, a z drugiej strony ingerować bardzo poważnie w sytuację majątkową dłużnika. Oba względy przemawiają za tym, aby postanowienia sądu upadłościowego w przedmiocie zabezpieczenia majątku, zarówno pozytywne (o zabezpieczeniu majątku dłużnika w określony sposób), jak i negatywne (odmawiające zabezpieczenia majątku dłużnika) podlegały zaskarżeniu zażaleniem celem poddania ich kontroli instancyjnej.

Przeciwne stanowisko, że art. 39 ust. 3 p.u. przesądza, iż zażalenie przysługuje tylko w sytuacjach określonych w tym przepisie, powodowałoby, że wyłączona byłaby nie tylko zaskarżalność innych postanowień niż określone w tym przepisie pozytywne postanowienia o zastosowaniu zabezpieczenia polegającego na zawieszeniu postępowania egzekucyjnego oraz na uchyleniu zajęcia rachunku bankowego, ale - co istotne - również zaskarżalność wszystkich negatywnych postanowień co do zabezpieczenia majątku dłużnika.

Postanowienie SN z dnia 11 kwietnia 2019 r., III CZP 108/18

Standard: 46772 (pełna treść orzeczenia)