Przedawnienie roszczeń z czynów niedozwolonych a wymagalność roszczenia z art. 120 k.c.

W przypadku art. 120 § 1 k.c. początek biegu przedawnienia wyznacza wymagalność roszczenia lub chwila, kiedy roszczenie mogło stać się wymagalne. W sytuacji uregulowanej w art. 442 § 1 k.c. (obecnie 442[1] § 1 k.c.) chodzi o chwilę, w której poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, albo o chwili zajścia zdarzenia wywołującego szkodę, przy czym długość okresu przedawnienia jest odmienna w obu tych przypadkach.

W wyroku z 1 września 2006 r., SK 14/05 Trybunał Konstytucyjny uznał art. 442 § 1 zd. 2 k.c. za niezgodny z art. 2 i art. 77 ust. 1 Konstytucji, przez to, że pozbawia pokrzywdzonego dochodzenia odszkodowania za szkodę na osobie, która ujawniła się po upływie lat dziesięciu od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę. Po wydaniu tego orzeczenia ustawodawca zdecydował się na uchylenie art. 442 k.c. w całości, a w jego miejsce wprowadził art. 442[1] k.c., w którym przyjęto zasadniczo zbliżone rozwiązania, co w przepisie uchylonym. Z nowego art. 442[1] § 3 wynika jednak wyraźnie, że dziesięcioletni termin przedawnienia liczony a tempore facti nie ma zastosowania do szkody na osobie. A contrario oznacza to, że w stosunku do innych szkód niż szkody na osobie ustawodawca zaaprobował dotychczasową regułę, zgodnie z którą roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, niezależnie od tego, czy w tym czasie roszczenie powstało i czy stało się wymagalne.

Znaczenie dyscyplinujące dla wierzyciela ma wyłącznie zastrzeżony w art. 442 § 1 (a obecnie 442[1] § 1 k.c.) trzyletni termin biegnący a tempore scientiae. Rola terminu dziesięcioletniego jest inna. Nie zmierza on do dyscyplinowania wierzyciela, ale jest nakierowany na „ograniczenie możliwości skutecznego dochodzenia tego roszczenia w imię wszystkich zasad, które przyświecają idei instytucji przedawnienia roszczeń majątkowych”. Termin ten chroni dłużnika m.in. przed dochodzeniem roszczeń odszkodowawczych po upływie czasu, gdy rzetelne wyjaśnienie okoliczności zdarzenia wywołującego szkodę nie jest już możliwe. Realizuje to podstawowy cel przedawnienia w postaci ochrony stabilności i pewności stosunków społecznych.

Wyrok SN z dnia 22 lutego 2024 r., II CSKP 1575/22

Standard: 80985 (pełna treść orzeczenia)

Terminy przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym są uregulowane autonomicznie względem ogólnych reguł przedawnienia roszczeń. Początek biegu takiego terminu nie jest wyznaczany zgodnie z art. 120 § 1 i 2 k.c., lecz stosownie do art. 442[1] k.c.

Wyrok SN z dnia 15 czerwca 2022 r., II CSKP 505/22

Standard: 69117 (pełna treść orzeczenia)