Roszczenie prowadzącego aptekę o refundację ceny leku (art. 118 k.c.)

Roszczenie przedsiębiorcy prowadzącego aptekę o refundację ceny leku lub wyrobu medycznego (art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 127) jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Prowadzący aptekę jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431 k.c. a stosunek prawny wykreowany w art. 63 ust. 1 ustawy jest stosunkiem cywilnoprawnym pomiędzy podmiotami równorzędnymi. Roszczenie o zwrot kwoty refundacji, jako roszczenie majątkowe podlega przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.), wobec braku regulacji szczególnej, w terminach określonych w art. 118 k.c.

Kwalifikacja roszczeń jako związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wymaga przede wszystkim związku z działalnością gospodarczą a więc z aktywną działalnością zorganizowaną w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672) o charakterze ciągłym. Przesądzający jest jej profesjonalny charakter i działanie na własny rachunek oraz zamierzony charakter wykonywanej działalności, jej rozmiar, sposób i stopień przygotowania przedmiotów i środków prowadzenia, podporządkowanie zasadzie racjonalnego działania oraz uczestnictwo w obrocie gospodarczym.

W aspekcie zarobkowego charakteru działalności element zysku nie stanowi zasadniczego wyróżnika dla określenia rodzaju działalności i istotne znaczenie należy przypisać zamiarowi prowadzącego działalność a nie faktyczne osiągnięcie zysku. Podkreśla się również, że wymaganie uczestnictwa w obrocie gospodarczym realizowane jest przez dany podmiot poprzez odpłatne, ekwiwalentne świadczenia wzajemne spełniane za pomocą wielorazowych czynności faktycznych i prawnych, przy czym wymaganie ekwiwalentności świadczeń nie jest pojmowane w sposób „rynkowy”, bo wystarczy, że uzyskiwane przez podmiot opłaty pokrywają jedynie koszty czy część kosztów prowadzonej działalności, która może być dofinansowana z innych źródeł.

Istnieją podstawy do konstruowania domniemania faktycznego, zgodnie z którym wszystkie czynności podejmowane przez przedsiębiorców są związane z prowadzeniem przez nich działalności gospodarczej. Szerszym natomiast pojęciem jest „prowadzenie przedsiębiorstwa” oraz „czynności pozostające w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa”. Obejmuje ono czynności związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym, nie pozostające w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie polegające na uczestnictwie w obrocie gospodarczym, nie prowadzące do wytwarzania żadnych dóbr materialnych i nie przynoszące żadnego zysku.

Leki refundowane znajdują się w ciągłej ofercie aptek, a przedsiębiorca dokonuje czynności związanych z nabywaniem i sprzedażą w sposób tożsamy z czynnościami dotyczącymi leków nierefundowanych. Różnica wiąże się z przestrzeganiem zasad dotyczących ich sprzedaży i przedstawieniem podmiotowi zobowiązanemu do finansowania zestawień refundacyjnych. Jest to także działalność, której elementem jest zysk. Za taką wykładnią przemawia również zbliżona konstrukcja roszczenia do roszczenia świadczeniodawcy o zapłatę za wykonane leczenie, co do którego orzecznictwo i doktryna zajmują jednolite stanowisko, że działalność lecznicza, mimo że może nawet nie mieć charakteru zarobkowego jest działalnością gospodarczą, a roszczenia świadczeniodawcy przedawniają się w terminie trzyletnim. Wspiera ją też zmiana z dniem 1 stycznia 2012 r. mechanizmu refundacji za leki i wprowadzenie obowiązku zawarcia przez aptekę z Narodowym Funduszem Zdrowia umów na realizację recept.

Publicznoprawny charakter źródła roszczenia nie może stanowić skutecznego argumentu dla stanowiska przeciwnego, skoro kreuje ono pomiędzy przedsiębiorcą a Narodowym Funduszem Zdrowia stosunek cywilnoprawny oraz roszczenie, którego przedmiot jest ściśle powiązany z przejawami prowadzonej działalności - refundacja nie ma bowiem postaci stałej, ryczałtowej kwoty, lecz dotyczy konkretnych umów sprzedaży leków refundowanych.

Uchwała SN z dnia 5 grudnia 2014 r., III CZP 93/14

Standard: 46715 (pełna treść orzeczenia)