Właściwość, posiedzenie i skład sądu apelacyjnego

Sąd drugiej instancji nie może nadać klauzuli wykonalności wskutek przejścia uprawnień (art. 788 k.p.c.), nawet jak dysponuje aktami sprawy, a jest zobligowany przekazać taki wniosek sądowi właściwemu do jego rozpoznania według zasad ogólnych. 

Artykuł 788 k.p.c. dotyczy zarówno sądowych, jak i pozasądowych tytułów egzekucyjnych, w tym także wyroku sądu polubownego, który po stwierdzeniu przez sąd jego wykonalności ma moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego (art. 1212 § 1 k.p.c.).

Jeżeli przedmiotem sprawy było stwierdzenie wykonalności zagranicznego wyroku sądu polubownego Sąd Apelacyjny był uprawniony do jej rozstrzygnięcia i od tego orzeczenia przysługiwała skarga kasacyjna. Jeżeli natomiast Sąd Apelacyjny miałby orzekać jedynie w przedmiocie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wskutek przejścia uprawnień (art.788 k.p.c.) to był niewłaściwy do jej rozpoznania, a rozpoznając ją w pierwszej instancji doprowadziłby do nieważności postępowania z uwagi na sprzeczność składu orzekającego z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.) i pozbawienia skarżącej drogi odwoławczej.

Od prawomocnego postanowienia sądu w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą przysługuje skarga kasacyjna (art. 1215 § 3 k.p.c.). Sąd apelacyjny rozstrzyga taką sprawę na rozprawie w składzie trzech sędziów zawodowych (art. 367 § 3 w zw. z art. 1213[1] § 2 k.p.c.). 

Postanowienie SN z dnia 27 marca 2019 r., V CSK 107/18

Standard: 66227 (pełna treść orzeczenia)

O stwierdzeniu wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Rzeczypospolitej Polskiej lub ugody przed nim zawartej sąd apelacyjny orzeka na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

 dla rozważanego zagadnienia nie ma znaczenia to, że stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed takim sądem następuje przez nadanie klauzuli wykonalności (art. 1214 § 2 zd. 1 k.p.c.). Postępowanie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed tym sądem, w tym także wyroku sądu polubownego wydanego w Polsce lub ugody zawartej przed tym sądem w Polsce, pełni funkcję wykraczającą poza funkcję postępowania klauzulowego, gdyż z jednej strony powoduje, że wyrok ten lub ugoda uzyskują moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego lub ugody zawartej przed takim sądem (art. 1212 § 1 k.p.c.), a z drugiej strony prowadzi do powstania tytułu wykonawczego z pominięciem „etapu” tytułu egzekucyjnego (art. 1214 § 2 zd. 2 w zw. z art. 776 zd. 2 k.p.c.). W rezultacie nie ma podstaw do tego, aby w rozpatrywanej sytuacji – dla celów określenia rodzaju posiedzenia sądowego – odwoływać się do art. 766 k.p.c. (por. także postanowienie SN z dnia 24 czerwca 2009 r., I CSK 538/08).

Brak uzasadnienia to tego, aby o uznaniu albo stwierdzeniu wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Polsce lub ugody zawartej przed takim sądem w Polsce sąd apelacyjny orzekał dwukrotnie w składzie trzech sędziów – najpierw rozpoznając wniosek, a potem – zażalenie. Rozwiązanie to byłoby tym bardziej nieodpowiednie, że stanowiłoby – z rozpatrywanego punktu widzenia – regres w stosunku do stanu prawnego sprzed dnia 1 stycznia 2016 r. Wtedy wniosek o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Polsce lub ugody zawartej przed tym sądem w Polsce rozpatrywał sąd (rejonowy albo okręgowy, por. art. 1158 § 1 k.p.c.) w składzie jednego sędziego (art. 47 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), a dopiero w postępowaniu zażaleniowym obowiązywał skład trzech sędziów (art. 367 § 3 zd. 1 w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 i art. 13 § 2 k.p.c.). Nie sposób przyjąć, aby zamiarem ustawodawcy było odejście od tej reguły, skoro wyraźnie deklarowanym celem ustawy z dnia 10 września 2015 r. było skrócenie czasu trwania postępowań postarbitrażowych, w tym maksymalne uproszczenie postępowań odnoszących się do krajowych wyroków i ugód arbitrażowych (por. uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów, druk nr 3432, Sejm VII kadencji, s. 32).

Należy zatem uznać, że stosowanie art. 367 § 3 zd. 1 w zw. z art. 1213[1] § 2 k.p.c. byłoby w odniesieniu do wniosku o uznanie albo stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Polsce lub ugody zawartej przed takim sądem w Polsce nieodpowiednie. Przy takim założeniu regulacji co do składu sądu właściwego dla rozpoznania takiego wniosku należy poszukiwać – za pośrednictwem art. 391 § 1 w zw. z art. 1213[1] § 2 k.p.c. – w przepisie art. 47 § 1 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 28 września 2016 r., III CZP 40/16

Standard: 46682 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy