Abuzywność postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia dotyczące określenia „sumy ubezpieczenia” i „odszkodowania”

Niedozwolona jest klauzula umowna zawarta w ogólnych warunkach umów ubezpieczenia majątkowego ustalonych przez ubezpieczyciela, ograniczająca jego odpowiedzialność za szkodę będącą skutkiem wypadku ubezpieczeniowego proporcjonalnie do wartości przedmiotu ubezpieczenia i sumy ubezpieczenia, jeżeli ubezpieczającym jest konsument, z którym ta klauzula nie została indywidualnie uzgodniona, a kształtuje jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza jego interesy (art. 385[1] § 1 w związku z art. 385[2], 385[4], 805 § 1 i 2 pkt 1 oraz art. 824 § 1 k.c.).

Postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia dotyczące określenia „sumy ubezpieczenia” i „odszkodowania”, a przede wszystkim „wartości pojazdu”, będącej podstawą i dla ustalenia sumy ubezpieczenia i dla ustalenia wysokości odszkodowania, określają główne świadczenia ubezpieczyciela (wypłata odszkodowania) i ubezpieczonego (zapłata składki). 

Oczywiste jest, że z upływem czasu ulega obniżeniu pierwotna wartość pojazdu, a tym samym ulega zmniejszeniu zarówno suma ubezpieczenia (wyraźnie o tym stanowi § 1 pkt 5 ogólnych warunków ubezpieczenia), jak i wysokość odszkodowania, szczególnie przy utracie pojazdu.

Pozwany ubezpieczyciel nie stosował innych reguł ustalenia wartości pojazdu przy zawieraniu umowy ubezpieczenia i określaniu sumy ubezpieczenia, a innych przy ustalaniu wysokości odszkodowania. Jedyny wyjątek, zresztą w pełni usprawiedliwiony, dotyczy ubezpieczenia samochodu nowego, którego wartość wynika z faktury zakupu i ten dokument jest podstawą ustalenia wartości pojazdu. Dopiero po dwóch miesiącach ubezpieczyciel uprawniony jest do zastosowania dla ustalenia wysokości odszkodowania, wartości według notowań określonych w katalogach.

Jeżeli pozwany ubezpieczyciel byłby uprawniony w ogólnych warunkach ubezpieczeń do stosowania odmiennych reguł ustalania wartości pojazdu przy zawieraniu umowy ubezpieczenia i przy ustalaniu wysokości odszkodowania i to reguł rażąco naruszających interesy ubezpieczonego, to takie postanowienie należałoby uznać za niedozwolone w świetle art. 385[1] § 1 k.c. 

Nie można zakwestionować, aby odwołanie się w tych postanowieniach do wartości rynkowej pojazdów danej marki, typu i roku produkcji, przy uwzględnieniu – co do konkretnego pojazdu – jego wyposażenia, przebiegu i stanu technicznego (z wyjątkiem ubezpieczenia pojazdów nowych, co do których wartość przy ubezpieczeniu określa cena nabycia z faktury), było sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy ubezpieczonego. Przeciwnie, dla tak określonych reguł trudno znaleźć inną rozsądną i uzasadnioną alternatywę. Warunkiem jest jedynie to, aby te same reguły stosować przy zawieraniu umowy ubezpieczenia (dla określenia sumy ubezpieczenia) i przy ustalaniu wysokości szkody (dla celów odszkodowania). 

Wyrok SN z dnia 9 października 2003 r., V CK 277/02

Standard: 46655 (pełna treść orzeczenia)