Potrącenie przez wierzyciela upadłego, o którym mowa w art. 96 p.u.

możliwość zgłoszenia potrącenia w postępowaniu upadłościowym jest przywilejem wierzyciela, a nie jego obowiązkiem. Wierzyciel może bowiem uznać zgłoszenie takie za niekorzystne z punktu widzenia swoich interesów, oczekując w szczególności na upływ terminu przedawnienia wierzytelności przypadającej upadłemu i możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia upadłego.

Prawo upadłościowe nakierowane jest nie tylko na ochronę wierzycieli, ale uwzględnia również wymagania zapewnienia sprawności przeprowadzenia postępowania. W konsekwencji w dobrze pojętym własnym interesie wierzyciel powinien dokonać zgłoszenia wierzytelności w wyznaczonym terminie. Jeżeli bowiem wierzytelność została zgłoszona przez wierzyciela po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, bez względu na przyczynę opóźnienia, czynności już dokonane w postępowaniu upadłościowym są skuteczne wobec tego wierzyciela, a jego uznaną wierzytelność uwzględnia się tylko w planach podziału funduszów masy upadłości sporządzonych po jej uznaniu. Jeżeli jednak wierzytelność zgłoszono po zatwierdzeniu ostatecznego planu podziału funduszów masy upadłości, pozostawia się ją bez rozpoznania (art. 252 § 1 i 2 Pr. Upadł. Napraw.). Opóźnienie w zgłoszeniu wierzytelności wiąże się więc z istotnym ryzykiem wierzyciela.

W doktrynie wyrażony został pogląd, wedle którego jeżeli wierzyciel nie złożył oświadczenia o potrąceniu w terminie, o którym mowa w art. 96 Pr. Upadł. Napr., gdyż z usprawiedliwionych podstaw nie wiedział o istnieniu wzajemnej wierzytelności upadłego, wówczas o ile wierzytelności nie odmówiono wciągnięcia na listę - nie ma przeszkód do skutecznego podniesienia zarzutu potrącenia w procesie wszczętym przez syndyka. Pogląd ten zawiera zastrzeżenie, że możliwość powołania się na potrącenie warunkowana jest wykazaniem przez wierzyciela braku wiedzy o istnieniu wzajemnej wierzytelności. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą skargę kasacyjną tego poglądu nie podziela

Wyrok SN z dnia 14 stycznia 2021 r., I CSKP 10/21

Standard: 55665 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 498 k.c., zawsze odnosi się do dwóch skonkretyzowanych wierzytelności będących jego przedmiotem. Z tej przyczyny skorzystanie z prawa potrącenia przez wierzyciela upadłego, o którym mowa w art. 96 p.u.n., jako uprzywilejowanej formy zaspokojenia wierzyciela w stosunku do innych wierzycieli masy upadłości, należy także odnosić do konkretnej wierzytelności zgłaszanej do masy upadłości, a nie do prawa skorzystania z potrącenia w stosunku do każdej, nawet jeszcze niezgłoszonej wierzytelności do masy upadłości. Przewidziany w tym przepisie termin jest więc końcowym do możliwości uzyskania uprzywilejowanego sposobu zaspokajania - w formie potrącenia - konkretnej zgłaszanej do masy upadłości wierzytelności.

Zaniechanie złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa potrącenia w terminie przewidzianym w art. 96 p.u.n. powoduje ten skutek, że wierzyciel upadłego może uzyskać zaspokojenie zgłoszonej wierzytelności tylko w ramach udziału razem z innymi wierzycielami upadłego w podziale funduszy masy upadłości, według szczegółowych zasad zawartych w przepisach p.u.n. (por. wyrok SN z 22 października 2015 r., IV CSK 749/14, nie publ.).

Niewątpliwie wskazana powyżej wykładnia skutku zaniechania złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa potrącenia w terminie przewidzianym w art. 96 p.u.n., stanowi wyraz podstawowej zasady rządzącej uprzywilejowaną formą potrącenia w postępowaniu upadłościowym. Jest to jednak typowa sytuacja, która nie obejmuje swoim zakresem przypadków odbiegających od rozwiązania modelowego. 

Wyrok SN z dnia 29 maja 2019 r., III CSK 170/17

Standard: 66090 (pełna treść orzeczenia)