Obowiązek sądu czuwania nad właściwą reprezentacją Skarbu Państwa

Może się zdarzyć, że strona powodowa - reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika - w odpowiedzi na zarzut pozwanego Skarbu Państwa, że dochodzone roszczenie wiąże się z działalnością innej niż wskazana w pozwie państwową jednostką organizacyjną, złoży wyraźne oświadczenie, iż nie zgadza się na wezwanie takiej jednostki po stronie Skarbu Państwa, gdyż - jej zdaniem - nie jest ona właściwa. Wówczas istnieje podstawa do umorzenia postępowania w sprawie na podstawie art. 355 k.p.c., bowiem z jednej strony postępowanie przeciwko Skarbowi Państwa nie może się toczyć, gdyż wskazana w pozwie państwowa jednostka organizacyjna nie jest właściwa, zaś z drugiej strony, sąd nie może wbrew wyraźnej woli powoda (art. 321 k.p.c.) i po jego pouczeniu przez sąd (w trybie art. 5 k.p.c.) co skutków prawnych na gruncie art. 67 § 2 k.p.c., prowadzić postępowania z udziałem państwowej jednostki organizacyjnej wskazanej w pozwie. W takim przypadku prawidłowość oznaczenia państwowej jednostki organizacyjnej może być kwestionowana przez stronę powodową w zażaleniu na postanowienie o umorzeniu postępowanie.

Postanowienie SN z dnia 9 stycznia 2025 r., III CZ 264/24

Standard: 86027 (pełna treść orzeczenia)

Sąd nie jest władny oznaczyć Skarbu Państwa jako powoda w sytuacji, gdy żądanie oparte jest na twierdzeniu, że jednostka wskazana jako strona powodowa jest podmiotem odrębnym od Skarbu Państwa. Wiąże się to z utrwalonym poglądem orzecznictwa i doktryny, że sąd nie może nikomu narzucić roli powoda. 

Zważywszy na treść art. 34 k.c. w każdym wypadku konieczne jest ustalenie, czy dana jednostka organizacyjna występuje w celu ochrony tych praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych osób prawnych, bowiem tylko wówczas Skarb Państwa będzie miał uprawnienie do występowania jako strona.

Wyrok SN z dnia 20 kwietnia 2012 r., III CSK 247/11

Standard: 52035 (pełna treść orzeczenia)