Terminy w postępowaniu karnym (art. 122 k.p.k.)

Obwiązujący kodeks postępowania karnego przewiduje zasadniczo trzy kategorie terminów: zawite, prekluzyjne i instrukcyjne. Podział ten dokonany jest według kryterium następstw ich niezachowania.

Za terminy zawite uznaje się te, po upływie których dokonana czynność jest bezskuteczna (art. 122 § 2 k.p.k.), ale które mogą być przywracane. Istotą przywrócenia terminu jest nadanie czynności dokonanej z naruszeniem terminu zawitego takiego znaczenia prawnego, jakie miałaby, gdyby została dokonana z zachowaniem terminu. Podstawą przywrócenia terminu zawitego może być jedynie uznanie, że jego niedotrzymanie nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych. Strona lub inna osoba, również w terminie zawitym 7 dni od daty ustania przeszkody, może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w terminie dokonana (art. 126 § 1 k.p.k.).

Terminami zawitymi są terminy wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne terminy, które ustawa za takie uznaje (art. 122 § 2 k.p.k.). Poza terminami wniesienia środków zaskarżenia, terminami zawitymi są więc tylko terminy, które ustawa tak expressis verbis nazywa. Dotyczy to terminów określonych w: art. 60 § 4, art. 61 § 2, art. 58 § 2, art. 67 § 2, art. 69 § 4, art. 131 § 3, art. 517h § 1 oraz art. 524 § 1 k.p.k..

Druga kategoria terminów w postępowaniu karnym to terminy prekluzyjne, zwane także materialnoprocesowymi. Identycznie jak w przypadku upływu terminu zawitego, czynności dokonane po ich przekroczeniu są bezskuteczne. W przeciwieństwie natomiast do terminów zawitych, nie można ich przywracać. Terminy prekluzyjne są na ogół długie: kilkumiesięczne, np.: sześciomiesięczny termin do uwzględnienia kasacji na niekorzyść oskarżonego (art. 542 § 3 w związku z § 5 k.p.k.), a nawet wieloletnie (terminy przedawnienia). Są też i krótkie terminy prekluzyjne, np. kilkudniowe, przewidziane dla określonych czynności procesowych (por. np. art. 308 § 3, art. 411 § 1 k.p.k.).

W doktrynie prawa karnego do krótkich terminów prekluzyjnych zalicza się również miesięczny termin wniesienia aktu oskarżenia przez subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego.

Ostatnią grupę terminów tworzą terminy instrukcyjne, zwane też porządkowymi. Czynność dokonana po ich upływie jest skuteczna, przekroczenie tego terminu może być natomiast przyczyną postępowania dyscyplinarnego lub służbowego wobec osób winnych.

Wyrok TK z dnia 25 września 2012 r., SK 28/10

Standard: 4039 (pełna treść orzeczenia)