Dobra/zła wiara w zakresie roszczeń uzupełniających (art. 224 i 225 k.c.)

Dobra wiara  ustaje z chwilą żądania dopuszczenia do współposiadania.

Wyrok SN z dnia 26 października 2021 r., IV CSK 50/21

Standard: 86204 (pełna treść orzeczenia)

Przepisy regulujące roszczenia uzupełniające (art. 224 i n. k.c.) zmierzają do wyważenia korzyści ekonomicznych związanych z rzeczą w relacji między posiadaczem rzeczy a właścicielem w sposób odmienny niż wynikałoby to z zastosowania zasad ogólnych przewidzianych w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i n. k.c.). Jednym z zasadniczych kierunków tej modyfikacji jest dążenie do wzmocnienia pozycji posiadacza w dobrej wierze, który nie jest zobowiązany względem właściciela do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, nie jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę i jest uprawniony do zachowania pożytków uzyskanych z rzeczy (art. 224 § 1 k.c.).

W ujęciu tym posiadacz w dobrej wierze jest traktowany w zakresie korzyści ekonomicznych uzyskiwanych z rzeczy jak podmiot uprawniony do rzeczy, ponieważ ma on usprawiedliwione podstawy do tego, by uważać się za właściciela i nie można mu czynić zarzutu z tytułu posiadania rzeczy i korzystania z niej.

Wyrazem wzmocnienia pozycji posiadacza w dobrej wierze jest również przysługujące mu roszczenie o zwrot nakładów koniecznych, także wówczas, gdy ich poniesienie nie ma odzwierciedlenia w wartości rzeczy w chwili jej zwrotu i bez względu na to, czy ich poniesienie pozostawało w subiektywnym interesie właściciela (art. 226 § 1 zdanie pierwsze k.c.).

Na tle art. 226 k.c. za miarodajny do oceny dobrej lub złej woli posiadacza, należy przyjąć stan świadomości posiadacza w chwili dokonania nakładu, który ma podlegać zwrotowi. Przepis ten nie wyklucza zatem, że dobra wiara istniejąca w chwili objęcia rzeczy w posiadanie może ulec przekształceniu w złą wiarę i ten stan rzeczy będzie miał rozstrzygające znaczenie przy ocenie zasadności roszczenia o zwrot nakładów na rzecz (por. wyrok SN z dnia 14 grudnia 2017 r., V CSK 154/17 i wyroki SN z dnia 12 maja 2016 r., IV CSK 481/15 oraz z dnia 26 czerwca 2020 r., I CSK 615/18).

Obalenie domniemania dobrej wiary przy objęciu rzeczy w posiadanie oznacza, że posiadacz jest posiadaczem w złej wierze i nie może - kontynuując posiadanie i dokonując w późniejszym czasie nakładów na rzecz - odwoływać się do domniemania dobrej wiary w celu wykazania, że przy dokonywaniu nakładów był posiadaczem w dobrej wierze. 

Do stwierdzenia, że nakłady zostały dokonane w dobrej wierze konieczne jest ustalenie okoliczności, które mogłyby uzasadniać stwierdzenie, że doszło do następczego przekształcenia się złej wiary w dobrą wiarę. Sytuacja taka nie jest wykluczona, niemniej jednak wykazanie takich okoliczności, także wówczas, gdyby miały one mieć charakter negatywny (niewystąpienie określonego zdarzenia), leży in casu w interesie powoda (art. 6 k.c.) (por. np. wyrok SN z dnia 5 października 2011 r., IV CSK 664/10, niepubl., w którym trafnie przyjęto, że w zakresie art. 6 k.c. mieści się także dowodzenie tzw. faktów negatywnych). 

Wyrok SN z dnia 27 listopada 2020 r., I CSK 786/18

Standard: 52251 (pełna treść orzeczenia)