Reprezentacja bierna spółki kapitałowej (art. 205 § 2 i art. 373 § 2 k.s.h.)

Oświadczenie członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji z tej funkcji jest składane - z wyjątkiem przewidzianym w art. 210 § 2 i art. 379 § 2 k.s.h. - spółce reprezentowanej w tym zakresie zgodnie z art. 205 § 2 lub 373 § 2 k.s.h. uznał jednocześnie, iż brak jest podstaw do innych wyłączeń z zakresu reprezentacji biernej spółki przez zarząd oświadczeń członków zarządu o rezygnacji ze sprawowania funkcji, w tym także na rzecz rady nadzorczej lub pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników (art. 210 § 1 k.s.h.), a w przypadku spółki akcyjnej uchwałą walnego zgromadzenia (art. 379 § 1 k.s.h.).

W ocenie Sądu Najwyższego brak jest w obowiązującym stanie prawnym podstaw do stwierdzenia wyjątku od zasady reprezentacji biernej spółki przez zarząd w zakresie dotyczącym oświadczeń członków zarządu o rezygnacji ze sprawowania funkcji na rzecz organu uprawnionego do powoływania członków zarządu. Organy uprawnione do powoływania członków zarządu nie są przystosowane do wykonywania reprezentacji. Tym samym nie wiadomo, w jaki sposób miałaby się odbywać reprezentacja spółki przez taki organ. W przypadkach, w których członków zarządu spółki kapitałowej powołuje podmiot spoza jej struktury, przyznanie w omawianym zakresie reprezentacji biernej spółki temu podmiotowi oznaczałoby w istocie zerwanie z wymaganiem złożenia oświadczenia o rezygnacji z członkostwa zarządu spółce, nie można bowiem w świetle art. 38 k.c. uznać podmiotu niebędącego elementem struktury spółki kapitałowej za właściwy do jej reprezentacji, nawet w jakimś tylko niewielkim zakresie. Uzależnienie skuteczności oświadczenia o rezygnacji z funkcji w zarządzie od jego złożenia w taki sposób, aby mogły się z nim zapoznać osoby pełniące funkcję organu uprawnionego do powoływania członków zarządu byłoby przy tym rozwiązaniem jeszcze mniej funkcjonalnym niż rozwiązanie wyżej odrzucone, wywodzone z art. 210 § 1 i art. 379 § 1 k.s.h. Utrudniałoby ze względu na to, że organy uprawnione do powoływania członków zarządu nie działają stale i nie są przystosowane do wykonywania reprezentacji, zarówno realizację uprawnienia członka zarządu do rezygnacji z funkcji, jak i niezwykle ważne dla niego i spółki oraz w ogóle dla obrotu prawnego, ścisłe ustalenie chwili dojścia rezygnacji do skutku.

W świetle poglądów wyrażonych w uzasadnieniu omawianej uchwały Sądu Najwyższego nie może być także uznane za skuteczne oświadczenia woli jedynego likwidatora spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o rezygnacji z pełnionej funkcji złożone jedynemu wspólnikowi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i to także wtedy, gdy w tej spółce uprawnionym do powołania członka zarządu jest ten wspólnik wykonujący jednoosobowo funkcje zgromadzenia wspólników.

Uchwała SN z dnia 7 kwietnia 2016 r., III CZP 84/15

Standard: 47520 (pełna treść orzeczenia)

Współdziałanie członków zarządu wieloosobowego analogiczne do wymaganego przy reprezentacji czynnej spółki kapitałowej, nie ma uzasadnienia przy reprezentacji biernej spółki kapitałowej. Mniejsza jest waga reprezentacji biernej w porównaniu z reprezentacją czynną z punktu widzenia interesów osoby prawnej.

Reprezentacja bierna, inaczej niż czynna nie jest skierowana bezpośrednio na wywołanie skutków wobec osoby prawnej, a jedynie na zapoznanie się z treścią oświadczenia skierowanego do osoby prawnej i zainicjowanie dopiero ewentualnie, w następstwie zapoznania się z treścią tego oświadczenia odpowiedniego działania. Zmniejsza to z punktu widzenia interesów osoby prawnej potrzebę współdziałania członków zarządu w tym zakresie. Niezależnie od tego, współdziałanie członków zarządu w obrębie reprezentacji biernej wyłącza nieomal całkowicie sama jej specyfika. Sensownie o współdziałaniu członków zarządu lub członka zarządu i prokurenta (pełnomocnika) przy reprezentacji biernej osoby prawnej można mówić co najwyżej tylko w przypadkach składania osobie prawnej ustnych oświadczeń woli. W razie składania osobie prawnej oświadczeń na piśmie lub w postaci elektronicznej trudno określić na czym, ujmując rzecz racjonalnie, ma polegać współdziałanie członków zarządu. Racjonalną ewentualnością nie byłoby w szczególności wspólne czytanie przez nich tekstu oświadczeń woli skierowanych do spółki. Z tego względu w art. 205 § 2 k.s.h. w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a w art. 373 § 2 k.s.h. w odniesieniu do spółki akcyjnej przewidziano, że oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta.

Przytoczone przepisy wyłączają stosowanie w zakresie reprezentacji biernej zarówno art. 205 § 1 i art. 373 § 1 k.s.h., jak i postanowień umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i statutu spółki akcyjnej, określających sposób współdziałania członków zarządu wieloosobowego przy składaniu oświadczeń w imieniu spółki. Warto także odnotować podobne rozwiązanie przyjęte w prawie spółdzielczym. Artykuł 54 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r., - Prawo spółdzielcze (jeden. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 21) stanowi w odniesieniu do reprezentacji czynnej, że oświadczenia woli za spółdzielnię składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i pełnomocnik (ponadto w spółdzielniach o zarządzie jednoosobowym oświadczenia woli mogą składać również dwaj pełnomocnicy), natomiast art. 54 § 3 w odniesieniu do reprezentacji biernej przewiduje, iż oświadczenia pisemne skierowane do spółdzielni, a złożone w jej lokalu albo jednemu z członków zarządu lub pełnomocnikowi, mają skutek prawny względem spółdzielni.

Uchwała SN (7) z dnia 31 marca 2016 r., III CZP 89/15

Standard: 46261 (pełna treść orzeczenia)