Naruszenie art. 321 k.p.c. poprzez rozstrzygnięcie o żądaniu zgłoszonym w piśmie rozszerzającym powództwo, doręczonym z naruszeniem zasad doręczenia

Rozstrzygnięcie o żądaniu zgłoszonym w piśmie obejmującym rozszerzenie powództwa, doręczonym pozwanemu bezpośrednio (art. 132 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.), z uchybieniem zasadzie oficjalności doręczeń (art. 131 § 1 k.p.c.), nie narusza art. 321 § 1 k.p.c.

Pismo obejmujące rozszerzenie powództwa współkształtuje wraz z pozwem granice przedmiotu procesu, a znajomość jego treści, podobnie jak znajomość pozwu, wpływa w zasadniczym stopniu na możliwość podjęcia obrony przez pozwanego. Ponadto, pismo to z racji swego charakteru powinno podlegać kontroli pod kątem wymagań formalnych (art. 193 § 2[1] w związku z art. 187 i art. 130 k.p.c.) przed dokonaniem jego doręczenia stronie przeciwnej, z którym wiążą się istotne skutki procesowe, a niekiedy także materialnoprawne. Z tych względów zaniechanie doręczenia pisma obejmującego rozszerzenie powództwa zgodnie z art. 131 § 1 k.p.c. jest w związku z tym uchybieniem procesowym, konsekwencje tego uchybienia nie lokują się jednak w płaszczyźnie związania sądu żądaniem i ewentualnego naruszenia tej zasady.

Niedoręczenie pisma obejmującego rozszerzenie pozwu nie wpływa na granice przedmiotu procesu, może natomiast pociągać za sobą inne skutki procesowe, w tym zwłaszcza uniemożliwiać lub utrudniać podjęcie obrony przez pozwanego. 

Wyrok SN z dnia 22 lutego 2019 r., IV CSK 121/18

Standard: 66225 (pełna treść orzeczenia)

Orzeczenie o powództwie rozszerzonym w piśmie procesowym niedoręczonym stronie przeciwnej zgodnie z art. 132 § 1[1] k.p.c. nie jest orzeczeniem ponad żądanie (art. 321 § 1 k.p.c.), jego wydanie może jednak w okolicznościach sprawy powodować nieważność postępowania z powodu pozbawienia pozwanego możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

Nieprawidłowe natomiast bezpośrednie doręczenie odpisu pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa na podstawie art. 132 § 1 k.p.c. zamiast za pośrednictwem sądu na podstawie art. 132 § 1[1] k.p.c. nie wywołuje skutków procesowych określonych w art. 192 k.p.c. i pozostaje bez wpływu na bieg postępowania.

Artykuł 321 k.p.c. wyraża zasadę dyspozytywności, zgodnie z którą powód decyduje zarówno o wszczęciu postępowania, jak i o zakresie rozstrzygnięcia sprawy. Sąd nie może wyrokować zatem co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Żądanie powoda musi być dokładnie określone w pozwie i zawierać przytoczenie okoliczności faktycznych (art. 187 § 1 k.p.c.) i takim też wymaganiom oraz wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego (art. 126 k.p.c.) odpowiadać musi pismo procesowe zawierające nowe żądanie. Przedmiotowa zmiana powództwa polegająca na zmianie ilościowej lub jakościowej jest dopuszczalna na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji, o ile pozostaje w granicach określonych w art. 193 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 15 lutego 2018 r., IV CSK 713/16

Standard: 46253 (pełna treść orzeczenia)