Wzajemne relacje przymusowego wykupu i przymusowego odkupu akcji

Gdy toczą się równolegle procedury przymusowego wykupu i odkupu akcji, utrata praw do akcji przez akcjonariuszy mniejszościowych następuje z chwilą uiszczenia przez akcjonariuszy większościowych ceny akcji ustalonej pierwotnie przez biegłego, bez względu na jej późniejszą zmianę dokonaną przez sąd rejestrowy. po utracie uprawnień z akcji przez akcjonariuszy mniejszościowych może dojść do skutecznej zmiany ceny akcji ustalonej przez biegłego zarówno w procedurze przymusowego wykupu, jak i odkupu.

Artykuł 418[1] k.s.h. reguluje procedurę przymusowego odkupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych przez akcjonariuszy większościowych. Do przymusowego wykupu akcji dochodzi z inicjatywy akcjonariuszy większościowych, a do przymusowego odkupu akcji – z inicjatywy akcjonariuszy mniejszościowych. Tożsamość przesłanek uzasadniających przeprowadzenie przymusowego wykupu i przymusowego odkupu akcji powoduje, że w praktyce nie jest wykluczone, aby te dwie procedury toczyły się równocześnie. Jednak ustawodawca zdaje się tego nie dostrzegać, zaś brak regulacji w tym zakresie sprawia, że ocena wzajemnych relacji obu procedur może budzić wątpliwości, czego dowodem jest zagadnienie prawne przedstawione w tej sprawie Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.

Odmiennie zostały określone zwłaszcza reguły ustalenia ceny wykupu i odkupu akcji oraz kwestionowania ustalonej ceny. Wykupu akcji dokonuje się za cenę notowaną na rynku regulowanym, według przeciętnego kursu z ostatnich trzech miesięcy przed podjęciem uchwały, a gdy akcje nie są notowane na rynku regulowanym, cena akcji jest ustalana przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie, jeżeli zaś akcjonariusze nie wybiorą biegłego na tym samym walnym zgromadzeniu – przez biegłego wyznaczonego przez sąd rejestrowy (art. 417 § 1 w związku z art. 418 § 3 k.s.h.).

Brak jest wyraźnej regulacji dotyczącej sposobu kwestionowania ceny wykupu akcji przez akcjonariuszy mniejszościowych. Taka cena może jednak być ustalona przez sąd rejestrowy na podstawie art. 312 § 8 w związku z art. 417 § 1 w związku z art. 418 § 3 k.s.h. Natomiast cena odkupu akcji jest równa wartości przypadających na akcję aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między akcjonariuszy (art. 4181 § 6 k.s.h.). Jeżeli akcjonariusz lub spółka, uczestniczący w odkupie akcji, nie zgadzają się z ceną odkupu określoną w § 6, mogą zwrócić się do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego rewidenta w celu ustalenia ich ceny rynkowej, a w jej braku, godziwej ceny odkupu, przy czym art. 312 § 5, 6 i (zwłaszcza) 8 stosuje się odpowiednio (art. 4181 § 7 k.s.h.).

Przedstawione regulacje sprawiają, że niekiedy akcjonariusze mniejszościowi wszczynają procedurę odkupu akcji w istocie po to, by zakwestionować cenę akcji ustaloną w procedurze ich wykupu.

Uchwała SN z dnia 14 września 2016 r., III CZP 39/16

Standard: 46229 (pełna treść orzeczenia)